Wyróżniamy 2 rodzaje tkanki tłuszczowej: brunatną (brown adipose tissue – BAT) oraz białą, zwaną również żółtą (white adipose tissue – WAT), które pełnią zróżnicowane funkcje fizjologiczne.
Rolą pierwszej z nich jest utrzymywanie stałej temperatury ciała oraz rozpraszanie energii w postaci ciepła. Największa ilość BAT występuje u noworodków, jako adaptacja do życia pozamacicznego. Przez długi czas uważano, że wraz z wiekiem komórki brunatnej tkanki tłuszczowej ulegają przekształceniu do adipocytów jednopęcherzykowych, charakterystycznych dla tkanki tłuszczowej białej. Obecnie dowody naukowe potwierdzają, że metabolicznie aktywne komórki BAT występują u większości dorosłych.
WAT odpowiada za gromadzenie zapasów energii w postaci triacylogliceroli w sytuacji dodatniego bilansu energetycznego oraz uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych w czasie niedoboru energii. Ponadto, wykazuje właściwości termoizolacyjne oraz stanowi ochronę przed urazami mechanicznymi.
Przez długi okres tkanka tłuszczowa biała była postrzegana głównie przez pryzmat jej funkcji magazynującej. Współcześnie wiadomo, że jest ona aktywnym organem endokrynnym wydzielającym liczne biologicznie czynne białka o wielokierunkowym działaniu, zwane adipokinami. Przełomowym punktem zwrotnym, które wpłynęło na uznanie endokrynnej roli tkanki tłuszczowej było odkrycie w 1994 r. przez zespół Friedmana leptyny – hormonu polipeptydowego wytwarzanego przez dojrzałe adipocyty.
Dotychczas zostało opisanych około 50 substancji aktywnych produkowanych przez komórki tkanki tłuszczowej, wiele z nich wykazuje cechy hormonów, wśród nich wyróżniamy: leptynę, adiponektynę, rezystynę, wisfatynę, apelinę, chemerynę, omentynę. Stale prowadzone są badania w celu identyfikacji nowych adipokin, mających wpływ na wiele procesów biologicznych i fizjologicznych organizmu.
Adipokiny biorą udział w regulacji procesów łaknienia i sytości, homeostazy energetycznej ustroju, metabolizmu węglowodanów i tłuszczy. Uczestniczą w procesie krzepnięcia, angiogenezy i przebudowy naczyniowej, w tym w tworzeniu blaszki miażdżycowej, a także regulują ciśnienie krwi. Ponadto, wywierają wpływ na czynność układu odpornościowego i rozrodczego oraz osteogenezę. Adipokiny są aktywne na poziomach: ośrodkowym, tkankowym i komórkowym, wykazując działanie endo-, para- i autokrynne.
Zaburzenia przemian metabolicznych obserwowane są u osób z nadmierną ilością tkanki tłuszczowej. U pacjentów otyłych profil wydzielania adipokin ulega specyficznym zmianom, dlatego też uważa się, że adipokiny mogą stanowić ogniwo łączące otyłość z zaburzeniami, takimi jak: insulinooporność, nadciśnienie tętnicze, zespół metaboliczny lub miażdżyca. Znaczenie funkcji endokrynnej adipocytów ujawnia się także w niedoborze tkanki tłuszczowej – w niedożywieniu czy lipodystrofii. Niektórzy autorzy wskazują, że intensywny trening, zwłaszcza u osób wyczynowo uprawiających sport może wpływać niekorzystne na zmiany poziomu adipokin i przyczyniać się do rozwoju zaburzeń hormonalnych.
W dobie „epidemii” otyłości dokładniejsze poznanie mechanizmów działania hormonów tkanki tłuszczowej, mogłoby przyczynić się do wprowadzenia nowych strategii rozpoznawania oraz leczenia chorób cywilizacyjnych, często współistniejących z nadmierną masą ciała.
Opracowano na podstawie:
- Korek E, Krauss H. Nowe adipokiny o potencjalnym znaczeniu w patogenezie otyłości i zaburzeń metabolicznych. Postepy Hig Med Dosw. 2015; 69: 799-810.
- Lee P, Zhao JT, Swarbrick MM, Gracie G, Bova R, Greenfield JR, Freund J, Ho KK. High prevalence of brown adipose tissue in adult humans. J Clin Endocrinol Metab. 2011; 96: 2450-55.
- Plinta R, Olszanecka-Glinianowicz M, Chudek J, Skrzypulec-Plinta V. Trening sportowy a stężenia krążących adipokin. Postepy Hig Med Dosw. 2013; 67: 35-42.
- Rezaee F, Dashty M. Role of adipose tissue in metabolic system disorders – adipose tissue is the initiator of metabolic diseases. J Diabetes Metab. 2013; S13: 008.
- Ronti T, Lupattelli G, Mannarino E. The endocrine function of adipose tissue: an update. Clin Endocrinol (Oxf). 2006; 64(4): 355–65.
- Trayhurn P, Beattie JH. Physiological role of adipose tissue: white adipose tissue as an endocrine and secretory organ. Proc Nutr Soc. 2001; 60(3): 329–39.
