Ruchomość stawów jest ważnym czynnikiem determinującym zdolności motoryczne człowieka. Gibkość i elastyczność jest kluczowa dla wielu dyscyplin sportowych a stopień tzw. „rozciągnięcia” jest często uznawany jako jeden z wyznaczników sprawności fizycznej; któż z nas na widok koleżanki która potrafi z miejsca zrobić szpagat nie westchnie „..ależ ty jesteś wygimnastykowana..”.
Niewiele mówi się o tym, co taką ruchomość w stawach powoduje oraz, że nadmierna ruchomość w stawach jest uważana za objaw patologiczny. Być może faktycznie duża ruchomość stawowa jest wynikiem treningu nakierowanego na stretching. Jednak może też ona być wrodzona – jest wtedy jednym z podstawowych znaków wielu schorzeń z grupy ponad 200 dziedzicznych chorób tkanki łącznej (Hereditary Connective Tissue Disorder). Schorzenia te są wciąż słabo poznane. Wiążą się z szeregiem objawów stawowych i pozastawowych jednak wspólna dla nich i charakterystyczna jest między innymi wrodzona wiotkość stawowa.
Przyczyną tego zaburzenia jest prawdopodobnie mutacja genetyczna powodująca zmianę w proporcjach typów kolagenu w organizmie: więcej jest kolagenu typu III (o wiotkich, słabo zorganizowanych włóknach kolagenu) z kolei wytrzymałego kolagenu typu I jest mniej. Zmiana tych proporcji widoczna jest w każdej tkance zawierającej kolagen – objawia się nie tylko zwiększoną wiotkością stawów ale wpływa też między innymi na skórę (powodując jej wzmożoną elastyczność i wiotkość) naczynia krwionośne: powodując problemy z zastawkami a więc żylaki, łatwość pękania naczynek (a więc łatwe powstawanie siniaków). Zmiany mogą też dotknąć narządów wewnętrznych (np. jelit) oraz zwiększać ryzyko przepuklin.
Nasilenie i ilość objawów zależy od rodzaju schorzenia. Częstość występowania chorób takich jak Zespół Marfana czy Ehlersa-Danlosa wynosi ok. 1:30000. Jednak w przypadku łagodniejszych odmian mutacji genów występowanie jest dużo częstsze. Łagodny Zespół Hipermobilności Stawowej – schorzenie objawiające się głównie nadmierną ruchomością i chronicznym bólem stawów, dotyczy (w zależności od płci, wieku i rasy badanych) ok. 5% populacji. Sama natomiast hipermobilność występuje u ok. 15-30% populacji.
Według badań, nadmierna ruchomość w stawach jest skorelowana z występowaniem kontuzji takich jak skręcenia i zwichnięcia oraz z przewlekłymi bólami stawowymi pojawiającymi się na różnych etapach życia. Ból spowodowany jest najprawdopodobniej sumowaniem mikrourazów, do których, u osób hipermobilnych dochodzi nawet podczas codziennej aktywności np. chodu. Rozluźnione torebki stawowe i więzadła nie chronią stawu w końcowych zakresach ruchu i mogą powodować uszkodzenia tkanek.
Kontuzje i ból wpływają na zmniejszenie aktywności fizycznej osób hipermobilnych. Niestety, zamyka to tzw. Błędne koło bólowe: obniżona aktywność to obniżona siła mięśniowa i szybkość skurczu mięśni, które tworzą aparat tzw. Aktywnej stabilizacji stawu. Stabilizacja aktywna jest kluczowa w sytuacji gdy stabilizacja pasywna (więzadła i torebka stawowa) jest niewydolna. Obniżona sprawność mięśni zwiększa ryzyko wystąpienia urazów i mikrourazów, co znów zwiększa ból.
Dobrze dobrana aktywność fizyczna, zwłaszcza ćwiczenia zwiększające koordynację mięśniową, siłę mięśni oraz czucie głębokie są ważnym elementem przerywającym to błędne koło bólowe.
Choroby tkanki łącznej i wiążące się z nimi objawy są wrodzone i niemożliwe do wyleczenia. Postępowanie skupia się więc na zwalczeniu objawów. W sytuacjach skumulowania wielu objawów, zwłaszcza bólowych konieczna jest więc farmakoterapia, jednak bardzo ważnym, nieodzownym wręcz lekiem ruch. Lekiem który nie kosztuje nic prócz przełamania swoich przyzwyczajeń, czasem uprzedzeń i lęku przed nasileniem objawów a czasem tylko lenistwa.
Piśmiennictwo:
- Armon K. Musculoskeletal pain and hypermobility in children and young people: is it benign joint hypermobility syndrome? Arch Dis Child 2015;100:2-3.
- Cameron K., Duffey ML, DeBerardino TM, et al. Association of generalized joint hypermobility with a history of glenohumeral joint instability. J Athl Train 2010;45(3):253–258.
- Collinge R, Simmonds JV. Hypermobility, injury rate and rehabilitation in a professional football squad – A preliminary study. Phys Ther Sport 2009;10:91–96.
- Palmer S, Crapm F, Lewis R, et al. Diagnosis, Management and assessment of adults with joint hypermobility syndrome: a UK-Wide survey of physiotherapy practice. Musculoskelet Care 2015;13(02):101-111.
- Russek LN, LaShomb EA, Ware AM, et al. United States physical therapist’s knowledge about Joint Hypermobility Syndrome compared with Fibromyalgia and Rheumatoid Arthritis. Physiother Res Int 2016;21:22-35.
- Simmonds JV, Keer RJ. Hypermobility and Hypermobility Syndrome. Manual Ther 2007;12:298-309.
- https://ghr.nlm.nih.gov/condition/ehlers-danlos-syndrome#statistics
#hipermobilność stawowa
#hipermobilność stawowa
