Rozważając różnorakie tematy czy kwestie związane ze sportem, aktywnością fizyczną itd. dostrzegamy jak poszczególne badania wykazują dynamikę zmian, jak kolejne innowacje treningowe wprowadzane w systemie szkolenia na każdym z etapów wpływają na osiągane wyniki sportowe, ale i na porażki w sporcie, dzięki którym poszukiwane są sposoby na podniesienie poziomu sportowego. Niniejsza praca traktuje o początkach usprawniania sportowców, ale także każdego człowieka. Przybliżony zostanie w dużym skrócie proces motorycznego uczenia się czynności ruchowej.

Każdy sukces sportowy poprzedza specjalistyczny treninig sportowy, każdy trening natomiast to nauka i doskonalenie poszczególnych elementów, które utrzymują zawodników na wysokim poziomie wytrenowania. Doskonalnie techniki, czyli elementu niezwykle istotnego i w dużej mierze decydującego o wyniku sportowym poprzedza nabycie i nauczenie się danej czynności ruchowej, jak np. nauka rzutu do bramki przez piłkarza ręcznego, czy nauka uderzenia piłki prostym podbiciem przez piłkarza nożnego, od których wiele się zaczyna.

Przedstawione zostaną teraz teoretyczne aspekty uczenia się motorycznego. Jedną z możliwości przedstawienia dynamiki jakie zachodzą w omawianym procesie są tzw. krzywe wykonania. Wyróżnić można cztery ogólne „krzywe”, więc krzywa z ujemnym przespieszeniem (negatively accelerating curve), krzywa z dodatnim przyspieszeniem (positively accelerating curve), krzywa liniowa oraz krzywa esowata [Coker]. Pierwsze dwie krzywe najczęściej spotykane opisują analogicznie szybką naukę w początkowej fazie, potem wolniejsze przyrosty i w drugim przypadku małe przyrosty efektów uczenia się w początkach, by w późniejszym okresie osiągnąć większe rezultaty.

Warto tu nadmienić, że w przypadku każdej krzywej, istnieje moment w którym dochodzi do tzw. plateau, czyli momentu uczenia się w którym trudno stwierdzić dalszy przyrost nabrania wprawy, czy wykonania czynności. W praktyce rzadko kiedy spotyka się tak idealnie zarysowane krzywe uczenia się, niemniej jednak są one swego rodzaju wyznacznikiem w nabywaniu czynności ruchowych z indywidualnie wystepującymi zależnościami. Innym podejściem do interpretacji nabywania czynności ruchowych jest „jednopowtórzeniowe uczenie się motoryczne (one-trial motor learning) [Dickson]. Polega ono na tym, że przez pewien okres nabywania danej czynności nie dostrzegamy spodziewanych rezultatów. W pewnym momencie nagle dana czynność, wcześniej nauczana nagle zostaje wykonywana. Trzeba zaznaczyć, że uczenie się w głównej mierze opiera się na postrzeganiu przez uczącego się poprawnego wzorca, a więc poprzez pokaz wykonywany przez nauczyciela, trenera itd. Ciekawa jest też samoocena dzieci, które po wielu próbach wykonania pewnej czynności, w pewnym momencie zaczynają ją wykonywać. Stąd często określenia „Mam to”, czy „Nareszcie to załapałem”. Istotna jest ciągła obecność przy uczniu przez osobę, która instruuje dane zadanie ruchowe i ewentualna dokonuje korekty.

Interesujące badania pod tym kątem przeprowadził zespół badaczy Andersona, którzy stwierdzili że dzieci od 5 do 7 r.ż, mimo niewielkiej róznicy wieku wyróżniają się innymi możliwościami. Dzieci siedmioletnie zaczynają postrzegać masę i dystans łącznie, a nie jako oddzielne wymiary ruchu, tak jak robią to przed 7 r.ż. Starsze dzieci potrafią wziąć pod uwagę zarówno siłę rzutu, jak i odległość rzutu, rzucając celnie z odpowiednią siłą. Pięciolatek natomiast jeszcze tego nie zrobi: rzuci celnie, ale bez stopniowania siły. Stopniując siłę będzie miał problem z odległością (celnością) [Andreson].

W procesie nabywania czynności czy też umiejętności ruchowych możemy wyróznić kila faz, etapów przechodzących kolejno od etapu poznawczego (poznanie ruchu), etapu asocjacyjnego (rozwijanie danego ruchu i próby przełożenia na konkretne działanie), etapu autonomicznego (model ruchu rozwinięty, często nawykowe działanie). Proces w jakim przechodzi uczący się od jednogo do kolejnego jest procesem ciągłym, w dużej mierze indywidualnym dla każdego
z uczących się.

Dobrze ukształtowana czynność ruchowa to odpowiednie wykorzystanie potencjału, który ma w sobie zawodnik. Ekonimka ruchu, odpowiednie czucie swojego ciała, napięcie i rozluźnienie mięśni, wykorzystanie danego zakresu ruchu bez niepotrzebnego skracania czy też wydłużania świadczą o dobrze „załapanej” i przyswojonej czynności ruchowej.

W praktyce często osoby odpowiedzialne, jak np. trenerzy sportowi mimo dobrych chęci zapominają lub nie dostrzegają istotnych dla młodego człowieka chwil, w których zaczyna się kształtować jego nawyk ruchowy, który o czym trzeba także wspomnieć z biegiem kolejnych lat jest trudniej oduczyć.

Początkom należy się sprzeciwiać jeśli nie są poprawne i w początkach nauczania zwracać szczególną uwagę na to jak uczeń się zachowuje. Kiedy przygladamy się uważnie mistrzom danej dyscypliny sportowej, czy też ekspertom z innych dziedzin życia człowieka jak np. muzykom, instrumentalistom możemy dostrzeć ich swobodę i łatwość w wykonywaniu danego zadania. Zdecydowanie świadczy to o dobrze nabytym ruchu, którego dynamika rozpoczyna się we wczesnym okresie ontogenezy człowieka.

Bibliografia:

1. Anderson, J.R Uczenie się i pamięć. Integracja zagadnień, Warszawa. 1998
2. Coker, C.A Motor learining and control for practitioners. New York, 2004
3. Czyż S. Nabywanie umiejętności ruchowych, Wrocław, 2013
4. Dickinson, J. One-trail motor learining. Skill acquisition in sport, New York, 2004