Bóle głowy są coraz częściej obserwowanym zjawiskiem we współczesnej cywilizacji i należą do najczęstszych powodów konsultacji neurologicznych. Stanowią one poważny problem diagnostyczno-terapeutyczny. Według współczesnej literatury ok. 90% populacji przynajmniej raz w roku cierpi z powodu bólu głowy, 20% dorosłej populacji doznaje częstych bólów głowy w ciągu roku, a na przewlekłe bóle głowy cierpi od 2-5% populacji. Klasyfikacja opracowana przez International Headache Society (IHS) wyróżnia ponad 80 różnych rodzajów bólów głowy, jednak szczególną uwagę należy poświecić samoistnym bólom głowy związanymi z dysfunkcjami i zaburzeniami odcinka szyjnego kręgosłupa.
Opis najczęściej występujących rodzajów dolegliwości bólowych głowy można znaleźć w artykule: Bóle głowy pochodzenia szyjnego.
Leczenie bólów głowy jest niezwykle trudnym zadaniem i stanowi poważny problem
diagnostyczno-terapeutyczny. Terapia bólów głowy wymaga ogromnej wiedzy i dużego doświadczenia terapeuty. Podstawową metodą diagnostyczną bólów głowy jest szczegółowy wywiad lekarski połączony z badaniem przedmiotowym uzupełnionym o badania obrazowe głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa. W niespecyficznych objawach związanych z bólami głowy konsultacja lekarska jest konieczna. Tylko doskonała znajomość anatomii i biomechaniki kręgosłupa połączona z doświadczeniem w zakresie wykonywania technik umożliwia pacjentowi przede wszystkim bezpieczne i skuteczne leczenie. Szczególnie ważne w przypadku bólów głowy jest uwzględnienie przeciwwskazań do terapii oraz odpowiednia komunikacja z pacjentem w trakcie terapii. Bardzo ciekawą i skuteczną formą leczenia jest nowoczesna i innowacyjna metoda Briana Mulligana. Umożliwia ona terapeucie oryginalne, indywidualne oraz bezpieczne podejście do procesu leczniczego pacjenta. Koncepcja złożona jest z szerokiej i różnorodnej liczby technik wykonywanych według określonych i specyficznych zasad. Najważniejsze w metodzie jest to, aby wszystkie stosowane techniki były całkowicie bolesne, nie powodowały pogorszenia stanu pacjenta, ich efekt był natychmiastowy i długotrwały. Postępowanie lecznicze w metodzie Mulligana kładzie duży nacisk na wiedzę i umiejętności terapeuty.
Kolejność wykonywania przedstawia się następująco:
- techniki SNAG na bóle głowy
- technika odwrócona SNAG na bóle głowy
- trakcja kręgosłupa szyjnego
- technika SNAG dla ograniczonej rotacji kręgosłupa szyjnego
Technika SNAG na bóle głowy.
Pacjent znajduje się w pozycji siedzącej. Terapeuta musi znajdować się obok pacjenta, aby mieć łatwy dostęp do jego głowy oraz szyjnego odcinka kręgosłupa. Prawą dłonią obejmuje się okolice potylicy, palec środkowy oraz serdeczny obejmuje okolice podpotyliczną, natomiast paliczek środkowy małego palca znajduje się na wyrostku kolczystym C2. Prawe przedramię przylega do głowy pacjenta nie powodując dyskomfortu. Boczna krawędź lewego kłębu kciuka powinna znajdować się na małym palcu prawej dłoni. Ruch mobilizacji pochodzi z lewego przedramienia i ukierunkowany jest dobrzusznie na wyrostek kolczysty C2. Utrzymujemy delikatną mobilizację przez 10 sekund. Jeżeli dolegliwości bólowe głowy pochodzą z najwyższego segmentu kręgosłupa pacjent powinien natychmiast poczuć ulgę. Należy powtórzyć mobilizację 5-6 razy. W niektórych przypadkach zalecana jest utrzymanie pozycji końcowej do 1 minuty. Jeżeli pierwszy manewr nie daje pozytywnych efektów terapii należy przejść do procedury „odwróconej techniki SNAG na ból głowy”.
Odwrócona technika SNAG na bóle głowy.
Pozycja terapeuty oraz pacjenta są takie same jak w opisie wyżej. Prawa dłoń terapeuty obejmuje całkowicie potylicę pacjenta i nie może mieć kontaktu z odcinkiem szyjnym kręgosłupa. Prawe przedramię obejmuje w podobny sposób lewą cześć twarzy pacjenta stabilizując uchwyt. Należy objąć kręg C2 kciukiem i palcem wskazującym lewej dłoni. Wcięcie dłoniowe przylega do karku pacjenta. Należy pamiętać, aby uchwyt nie powodował dyskomfortu u pacjenta oraz uczucia duszenia się. Mobilizacje wykonujemy prawą ręką przesuwając cała głowę w kierunku brzusznym, szyja powinna zostać nieruchoma. Utrzymujemy mobilizację w końcowym zakresie przez 10 sek. Przy zmniejszeniu objawów należy potworzyć procedurę 5-6 razy. Podobnie jak w poprzedniej technice możliwe jest wykonanie ślizgu oraz utrzymanie go przez 1 min.
Trakcja górnego odcinka kręgosłupa szyjnego.
Sam twórca metody twierdzi że skuteczność tej trakcji wynosi ok 90% w przypadku gdy ból pochodzi z odcinka szyjnego kręgosłupa. Ta technika pozwala na wykonanie dystrakcji w stawach pomiędzy potylicą, a atlasem oraz atlasem i obrotnikiem. Pacjent leży na plecach. Terapeuta umieszcza dalszą część swojego przedramienia pod szyją pacjenta upewniając się iż krawędź promieniowa po stronie dłoniowej przedramienia przylega do podstawy potylicy pacjenta. Dwa palce drugiej dłoni kładziemy na podbródku pacjenta. Trakcja będzie pochodziła od ruchu pronacji przedramienia oraz pociągania podbródka pacjenta dogłowowo z taką samą siłą. Należy upewnić się iż dozowanie siły jest równomierne, aby nie wprowadzić pacjenta w zbyt duże zgięcie lub wyprost. Trakcję należy utrzymać przez 10 sek., przy zmniejszeniu dolegliwości bólowych można powtórzyć trakcję kilka razy.
Technika SNAG dla ograniczonej rotacji.
Jeżeli występują zaburzenia w górnej partii szyjnego odcinka kręgosłupa często dochodzi do zaburzeń funkcjonalnych w postaci utraty rotacji w najwyższych segmentach kręgosłupa. Brian Mulligan w swojej koncepcji zaleca przywrócenie zakresu ruchu, który także będzie miał wpływ na zapobieganie lub zmniejszenie dolegliwości bólowych głowy pochodzące z szyjnego odcinka kręgosłupa. Technika „SNAG” dla ograniczonej rotacji kręgosłupa szyjnego na poziomie C1/C2 musi zostać wykonana przez terapeutę, lecz jest możliwa do wykonania także samodzielnie przez pacjenta. Pacjent znajduje się w pozycji siedzącej, terapeuta stoi za plecami leczonego. Przy ograniczonej rotacji kręgosłupa w prawo, terapeuta musi położyć poduszkę lewego kciuka na lewym wyrostku poprzecznym C1 u jego szczytu. Następnie należy dołożyć prawy kciuk na lewy. Pozostałe palce należy ułożyć wzdłuż żuchwy, maja one zadanie stabilizacji głowy podczas ruchu. Naciskamy na wyrostek poprzeczny z niewielka siła w celu przywrócenia go do prawidłowej pozycji i prosimy pacjenta o wykonanie rotacji głowy prawo. Ruch musi być wykonany tylko w płaszczyźnie horyzontalnej. Przez cały czas utrzymujemy nacisk na wyrostek do osiągnięcia przez pacjenta końcowego zakresu ruchu oraz w momencie powrotu do pozycji wyjściowej. Ruch musi być bezbolesny. W momencie gdy ruch rotacyjny jest w końcowym zakresie prosimy pacjenta o wykonanie docisku w tym kierunku co rotacja. Brian Mulligan sugeruję iż przy braku efektów należy zastosować metodę na przeciwnym wyrostku poprzecznym z ruchem przeciwnym do objawów.
Metoda Mulligana umożliwia pacjentowi samodzielne wykonywanie ćwiczeń w terapii bólu głowy. Zastosowanie znajduje tutaj min. samodzielna technika SNAG do odzyskania rotacji w górnych segmentach kręgosłupa. Do wykonania procedury wymagany jest np. ręcznik. Prosimy pacjenta żeby umieścił górną krawędź ręcznika pod potylicą na wysokości kręgu C1. Podczas rotacji w prawą stronę pacjent powinien trzymać prawą ręką lewy koniec ręcznika a lewą ręka jego prawy koniec. Lewa ręka powinna znajdować się na wysokości nosa a ręcznik powinien przylegać do krawędzi lewej części żuchwy. Lewa ręka powinna spoczywać po prawej stronie klatki piersiowej. Pacjent wykonuje ruch rotacjo wprawą stronę pomagając sobie prawą ręką poprzez pociąganie ręcznika. Ruch powinien być poprowadzony do końcowego zakresu, nie powinien być bolesny
Piśmiennictwo:
- Katarzyńska A., Domitrz Izabela. : Codzienny przewlekły ból głowy- historia, epidemiologia, klinika i przyszłość. Neurologia i Neurochirurgia Polska 2009; 43, 2: 155-161.
- Prusiński A.: Bóle głowy w praktyce podstawowej opieki zdrowotnej. Przew Lek 2004; 4: 20-29
- Mulligan B. R.: Terapia Manualna Techniki „NAG”, „SNAG”, „MWM” itp. Kraków 2012
- Chmielewski : Wpływ terapii manualnej na zmniejszenie dolegliwości bólowych u chorych z migreną. Rehabil. Med.2011: 15 (4) s.2934.
