Każda podejmowana przez nas czynność ma swoją motywację. Wg. M. W. Kopertyńskiej motywacja jest źródłem i sternikiem naszych zachowań, procesem zachodzącym w ludzkiej świadomości (czy raczej podświadomości), w wyniku którego pojawia się chęć robienia czegoś (motyw).
Wiele teorii mówi o tym co motywuje ludzi do działania, co na motywację wpływa, od czego ona zależy. U każdego człowieka indywidualna mozaika potrzeb, przeżyć, doświadczeń, cech osobowości i wielu innych czynników wpływa na zmotywowanie do działania.
Motywację możemy podzielić na motywację wewnętrzną i zewnętrzną.
Zewnętrzna opiera się na systemie nagród, które otrzymamy po zrobieniu czegoś a więc szeroko rozumiane otoczenie wpływa na nasze zachowania.
Motywację wewnętrzną osiągamy gdy podejmujemy aktywność bez widocznych nagród zewnętrznych, gdy działanie stanowi dla nas wartość, podejmowane jest z naszego wyboru, zgodnie z naszymi potrzebami.
Według badań właśnie pod wpływem motywacji wewnętrznej podejmujemy najskuteczniejsze działania.
Proces leczenia i rehabilitacji jest przykładem działań, dla których motywacja i zaangażowanie pacjenta są kluczowe. Wewnętrzne zmotywowanie go jest zadaniem z pozoru niemożliwym, gdyż zależy tylko i wyłącznie od pacjenta. Możemy jednak stworzyć optymalne warunki terapii i współpracy z pacjentem, które pomogą mu taką motywację rozwinąć.
Na rozwój motywacji wewnętrznej wpływają:
- poczucie autonomii
- poczucie kompetencji
- poczucie przywiązania
Autonomia oznacza dla pacjenta możliwość wyboru, niezależności. Pomóc może informowanie i uświadamianie pacjenta co do przyczyn i celów stosowania poszczególnych ćwiczeń czy zabiegów, tak by wiedział po co konkretnie aktywności podejmuje. Rozumiejąc co robi może podjąć wewnętrzną decyzję o podjęciu i zaangażowaniu w proces rehabilitacji.
Poczucie kompetencji to świadomość, że pacjent jest w stanie wykonać zadanie lub ćwiczenie. Wzmacniają ją słowne zachęty ze strony terapeuty, eksponowanie postępów.
Przywiązanie czyli poczucie więzi między pacjentem a terapeutą buduje się poprzez wsparcie i obustronną akceptację. Zaufanie, poczucie bezpieczeństwa, kontakt fizjoterapeuty z pacjentem a czasem zwykła sympatia między nimi wpływają na jakość prowadzonej terapii.
Czynniki te mogą sprawić, że rehabilitacja czy leczenie stają się dla pacjenta wartością samą w sobie. Warto też zwrócić jego uwagę na to jak wielką wartością jest zdrowie i lepsze samopoczucie. Często w skutek wielu wcześniejszych niepowodzeń, nawrotów dolegliwość, innych czynników życiowych wpływających na ogólną kondycję psychiczną, a czasem zwykłego przyzwyczajenia do stanu obecnego pacjent zapomina o tym, że kiedyś było lepiej, godzi się ze stanem obecnym i traci motywację do działania.
Korzyści płynących ze zdrowia i lepszego samopoczucia jest nieskończenie wiele. Warto jednak, dla dobra pobudzenia motywacji u pacjenta, skupić się na jego indywidualnych potrzebach. Dla jednego największą radością będzie powrót do pracy na działce, jazdy na rowerze czy konkretnej dyscypliny sportowej lub możliwość wzięcia na ręce wnuka. Można wtedy dobierać ćwiczenia tak by pacjent sam zauważał ich celowość w powrocie do tej konkretnej, ważnej dla niego czynności.
Wymaga to oczywiście większego zaangażowania i wykorzystania umiejętności interpersonalnych ze strony terapeuty. Czasem nawiązanie dobrego kontaktu jest bardzo trudne a pacjent niechętnie mówi o sobie i swoich potrzebach. Jednak wysiłek włożony w poznanie indywidualnych potrzeb pacjenta i pobudzenia jego wewnętrznej motywacji procentuje w skuteczności terapii.
Piśmiennictwo:
- A. Pilch, Poziom motywacji osób starszych a efekty rehabilitacji. Fizjoterapia 2011, 19, 4, 17-25
- M.W. Kopertyńska, Motywowanie pracowników teoria i praktyka, Placet, Warszawa 2009.
- http://andrzejburzynski.pl/
- R. J. Vallerand, Deci and Ryan’s self-determination theory: A view from the hierarchical model of intrinsic and extrinsic motivation. Psychol Inq, 2000, 11, 4, 312-319.
