Muzykoterapia jest to metoda terapeutyczna wykorzystująca muzykę lub jej elementy (dźwięk, rytm, melodia, harmonia) w procesie terapeutycznym dla ułatwienia komunikacji, uczenia się, mobilizacji, ekspresji, koncentracji fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej oraz poznawczej w celu polepszenia jakości życia.
Obecnie wykorzystuje się ją w profilaktyce zdrowia psychicznego oraz w leczeniu i rehabilitacji wielu schorzeń.
Zastosowanie muzykoterapii pozwala na osiągnięcie następujących celów:
- kształtowanie sfery emocjonalnej,
- rozwijanie prawidłowej komunikacji międzyludzkiej
- wzbudzanie gotowości do kontaktu, inicjowanie oraz ukierunkowanie prawidłowego komunikowania się,
- kształtowanie osobowości,
- wpływanie na stan pobudzenia psychomotorycznego oraz napięcie mięśniowe i emocjonalne,
- wzbogacenie i wspomaganie metod diagnostycznych,
- wzbudzanie określonych reakcji fizjologicznych oraz wpływanie na przemiany biochemiczne zachodzące w ustroju.
Wpływ muzyki na organizm jest wielostronny, w związku z czym wyróżnia się cztery obszary oddziaływań w muzykoterapii:
- psychosomatyczny – wsparcie psychiczne oraz regulację czynności wegetatywnych organizmu,
- psychologiczny – wpływ emocjonalny, komunikacyjny, poznawczy i humanistyczny,
- psychomotoryczny – terapia zaburzeń motoryki,
- pedagogiczny – leczenie w kłopotach dydaktyczno-wychowawczych dzieci i młodzieży.
Ze względu na funkcje, jakie muzyka pełni w lecznictwie, stosuje się następujące metody muzykoterapii:
- odreagowująco-wyobrażeniowa oraz aktywizująca emocjonalnie (terapia jest środkiem katalizującym i wpływającym na zwiększenie intensywności wyobrażeń u pacjenta. Jest to tzw. twórcza wizualizacja),
- treningowe (oparte na różnych wariantach treningu autogennego Schultza i nawiązujące do teorii uczenia się, założeniem jest nauczenie pacjenta sposobów usuwania napięcia psychofizycznego),
- relaksacyjne (stosowane są dla uzyskania odprężenia stanu psychicznego, wyciszenia, relaksu),
- komunikatywne (związane z faktem uczenia się komunikacji społecznej),
- kreatywne ( dają możliwość improwizacji instrumentalnej, wokalnej, ruchowej),
- kontemplacyjne (pozwalają doznawać silnych przeżyć piękna, jak uczucie wzniosłości, czy kontemplacji),
- aktywizujące (wszelkiego rodzaju ćwiczenia pobudzająco-aktywizujące, zabawy ruchowe przy muzyce).
Muzykoterapię może być prowadzona indywidualnie lub grupowo. Ma zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny, m.in. w psychiatrii, neurologii, chirurgii, kardiologii, onkologii, geriatrii, położnictwie oraz w profilaktyce zdrowia psychicznego.
Słuchanie muzyki może działać przeciwbólowo, między innymi poprzez zwiększenie wydzielania endorfin, które oprócz łagodzenia bólu, dają także uczucie błogostanu i euforii.
Nie należy zapominać także o roli muzyki w życiu osób zdrowych jako metody relaksacyjnej. Warunki codziennego życia, napięcia, stres, szybkie tempo, jakie narzuca nam codzienność, obniżają równowagę i sprawność psychiczną oraz stają się przyczyną napięć. Lekarstwem na ten stan może być muzyka, która może uspokoić, ułatwić odpoczynek i odprężyć.
Ważne znaczenie ma odpowiedni dobór utworów, ich parametrów, harmonii, dźwięku, a także staranny dobór wykonawców i instrumentów muzycznych, który uzależniony jest od rodzaju schorzenia, typu osobowości, stanu psychicznego osoby oraz celów terapeutycznych.
Tak więc, leczenie muzyką jest coraz popularniejszą formą terapii i może być stosowana niemal u każdego, jako środek leczniczy lub profilaktyczny.
Opracowano na podstawie:
Paszkiewicz-Mesz E., Muzykoterapia jako metoda wspomagająca leczenie. Hygeia Public Health 2013, 48(2): 168-176.
