Regularny ruch jest nie tylko środkiem zapobiegającym powstawaniu nowotworu piersi, jest też czynnikiem wspomagającym walkę z chorobą. Regularna aktywność fizyczna aż o 25% zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi zarówno w młodym wieku, jak i po menopauzie.

W USA i Europie Zachodniej onkolodzy opiekujący się kobietami po operacji usunięcia piersi, obok radio- i chemioterapii zalecają swoim pacjentkom regularną aktywność fizyczną. W Polsce takie postępowanie nie jest jeszcze zbyt popularne, a powinno być, bo ruch ma zbawienny wpływ nie tylko na zdrowie fizyczne kobiet po mastektomii, ale także na ich samopoczucie psychiczne.

Celem każdej rehabilitacji jest uzyskanie długotrwałego efektu zdrowia, a Pilates może pomóc w osiągnięciu tego celu. Należy jednak pamiętać, że ćwiczenia te są zawsze tylko jednym z elementów kompleksowego programu rehabilitacji.

Pilates jest to system ćwiczeń fizycznych stworzony na początku XX wieku przez Josefa Humbertusa Pilatesa. Celem ćwiczeń miało być rozciągnięcie i uelastycznienie mięśni. System pilates to połączenie jogi, baletu i ćwiczeń izometrycznych. Według założeń Pilatesa, metoda ta przyczyniać się ma do: wzmocnienia mięśni bez ich nadmiernego rozbudowania, odciążenia kręgosłupa, poprawy postawy, uelastycznienia ciała, obniżenia poziomu stresu oraz ogólnej poprawy zdrowia osób ćwiczących. Jest to też rodzaj wieloaspektowej filozofii, która łączy ciało z umysłem, techniki oddechowe z łatwością poruszania się, powtarzalność ćwiczeń z lekkością ducha.

Ćwiczenia Pilates wykonywane są głównie na macie w pozycji leżącej (na plecach, brzuchu lub boku), siedzącej oraz stojącej. W trakcie wykonywania ćwiczeń kluczową rolę odgrywa prawidłowy oddech – każdy wdech i wydech powinien być połączony z ruchem. Odpowiedni przepływ powietrza zapewnia ciału dotlenienie i rozluźnienie. Ponadto kontrolowany, rytmiczny i spokojny oddech sprzyja skoncentrowaniu się na swoim wnętrzu oraz zagłębieniu się w medytacji.

Metoda Josepha Pilatesa zdobyła uznanie środowiska medycznego. Stosuje się ją podczas leczenia pacjentów z różnymi schorzeniami, a także w czasie rekonwalescencji po przebytym leczeniu raka piersi. Do kompleksowych właściwości, jakie propaguje Pilates, zalicza się skuteczne metody  poprawienia siły, elastyczności i pewności ruchów ciała. Joseph Pilates założył, że usprawnienie mięśni stabilizujących tułów pozwala chorym na większą niezależność w codziennej aktywności życiowej (ubieranie się, mycie, higiena osobista).
Do entuzjastów metody Pilates należy również terapeutka Naomi Aaronson, autorka wielu artykułów na temat stosowania ćwiczeń Pilates jako metody leczenia osób przechodzących rekonwalescencję po przebytej operacji piersi oraz założycielka serwisu internetowego Recovercises – inicjatywy, mającej na celu kształcenie i mobilizowanie osób, które zwycięsko wyszły z choroby. Aaronson, zanim zdobyła w 1990 roku dyplom z terapii zajęciowej, rozpoczęła pracę jako terapeuta rekreacyjny i instruktor aerobiku. Pracowała w klinice, gdzie leczyła chorych odzyskujących zdrowie po przebytej chorobie nowotworowej i operacji odbudowy piersi.

Najważniejsze korzyści, jakie można osiągnąć ćwicząc Pilates:

• Poprawia elastyczność ciała.
• Zwiększa siłę mięśni, w szczególności mięśni brzucha, dolnej części pleców, bioder i pośladków.
• Równoważy siłę mięśni po obu stronach ciała.
• Poprawia kontrolę mięśni pleców oraz kończyn.
• Wysmukla sylwetkę.
• Poprawia stabilność kręgosłupa.
• Zwiększa świadomość swojego ciała.
• Uczy prawidłowego, pełnego oddechu.
• Poprawia koordynację ruchową i równowagę.
• Rozluźnia ramiona, kark i górną część pleców.
• Bezpieczna rehabilitacja kontuzji stawów i kręgosłupa.
• Pomoc w prewencji kontuzji układu kostnego i mięśni.
• Prowadzi do wyciszenia, zmniejsza stres, przywraca równowagę psychiczną.

Ćwiczenia techniką Pilates’a podkreśla proksymalne punkty stabilności, mobilność dystalną, łagodny postęp i indywidualnie skierowaną uwagę. Kontrola nad oddechem sprzyja radzeniu sobie z dolegliwościami bólowymi. Aktywność fizyczna zmniejsza obrzęk limfatyczny oraz usprawnia poruszanie się.

Pilates nie powinien powodować dolegliwości bólowych, nie chodzi w nim o liczbę powtórzeń, lecz o jakość wykonywanych ćwiczeń. Metodę Pilates można stosować także w celu zniwelowania skutków ubocznych leczenia nowotworu piersi. Ćwiczenia pomagają w zmęczeniu, zapewniając pacjentom większą siłę i wytrzymałość, dając im możliwości kontrolowania swojego ciała i płynnego poruszania się bez uczucia bólu.

Metoda ta wzmacnia również mięśnie pleców, co sprzyja prawidłowej postawie ciała, często zaburzonej po operacji piersi. Pilates można wykonywać w kilku sesjach, jeśli pacjentka jest zmęczona, cierpi na anemię lub istnieje ryzyko zakażenia. Ponadto, ćwiczenia te mogą być wykonywane w pozycji stojącej, siedzącej, leżącej na plecach lub brzuchu oraz w pozycjach leżenia bokiem.

Należy pamiętać, że najważniejszym elementem procesu zdrowienia jest opieka pacjenta nad samym sobą. Dbałość o ciało i psychikę podczas całego procesu leczenia. Opieka ta obejmuje: wykonywanie ćwiczeń zarówno podczas przyjmowania chemioterapii, jak i podczas powrotu do zdrowia po różnych zabiegach. Warto porozmawiać o tej kwestii ze swoim lekarzem. Przedyskutowanie specyfiki leczenia pomoże okreslić, czy i w jakim stopniu można wykorzystać Pilates w terapii.

Celem każdej rehabilitacji jest uzyskanie długotrwałego efektu zdrowia, a Pilates może pomóc w osiągnięciu tego celu. Należy jednak pamiętać, że ćwiczenia te są zawsze tylko jednym z elementów kompleksowego programu rehabilitacji.

Przeciwwskazaniem do ćwiczeń Pilates może być obniżenie gęstości kości związane z chemioterapią. W takiej sytuacji, dla bezpieczeństwa pacjenta, należy zwrócić się do lekarza z prośbą o przeprowadzenie badania DEXA (badanie gęstości kości). Przeciwwskazaniem jest również niedawna rekonstrukcja TRAM (płaska) – po takim zabiegu potrzeba czasu na wyleczenie. Należy zrezygnować z wykonywania ćwiczeń Pilates, w momencie odczuwania silnych dolegliwości bólowych podczas procesu leczenia (krótkotrwały lub długotrwały ból) oraz jeśli pojawią się jakiekolwiek nagłe zmiany w rytmie serca, oddechu lub w ciśnieniu tętniczym krwi.

Pojawiające się wątpliwości dotyczące powrotu do ćwiczeń po przebytym zabiegu operacyjnym są zrozumiałe. Potrzeba chronienia rejonu ciała, który został poddany leczeniu, jest naturalnym odruchem. Jednak zarówno lekarze jak i fizjoterapeuci zgodnie twierdzą, że znacznie trudniej jest odzyskać sprawność ruchu, jeśli  rezygnowało się z ćwiczeń przez dłuższy czas. Wczesne wdrożenie ćwiczeń działa na korzyść dla pacjentów. Ćwiczenia Pilates dają możliwość dostosowania się do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Mając na względzie wszelkie przeciwwskazania do przeprowadzenia terapii oraz zachowując dużą ostrożność podczas rehabilitacji, terapeuta ma możliwość zniwelowania dolegliwości, tym samym poprawiając kondycję psychiczną oraz jakość życia pacjentów.

Piśmiennictwo:

1. Cruz-Ferreira A., et al.: Effects of Pilates-based exercise on life satisfaction, physical self-concept and health status in adult women. Women & Health 2011, 51(3): 240-255.
2. Grzybek M., Krajnik M., Mularczyk A.: Rehabilitacja ruchowa w zaawansowanej chorobie nowotworowej. Opis przypadku. Polska Medycyna Paliatywna 2005, 4(1): 21-23.
3. Iulian-Doru T., et al. Pilates principles-psychological resources for efficiency increase of fitness programs for adults. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2013, 84: 658-662.
4. Keays K.S., Harris S.R., Lucyshyn J.M., MacIntyre D.L.: Effects of Pilates exercises on shoulder range of motion, pain, mood, and upper-extremity function in women living with breast cancer: A pilot study. Physical Therapy 2008,  88(4): 494-510.
5. Küçükçakır N., Altan L., Korkmaz N.: Effects of Pilates exercises on pain, functional status and quality of life in women with postmenopausal osteoporosis. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2013, 17(2): 204-211.
6. Kwolek A., Mazur A., Grzegorczyk J.: Nowoczesna rehabilitacja w chorobach onkologicznych narządu ruchu. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007, 1, 14–23.
7. Leopoldino A.A.O., et al.: Effect of Pilates on sleep quality and quality of life of sedentary population. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2013, 17(1): 5-10.
8. Marcelo von Sperling, Brum Vieira C.: Who are the people looking for the Pilates method?. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2006, 10(4): 328-334.
9. Schmitz K.H., et al.: American College of Sports Medicine Roundtable on Exercise Guidelines for Cancer Survivors. Official Journal of the American College of Sports Medicine 2010; 1409-1426.
10. Stan D.L., et al.: Pilates for breast cancer survivors. Clinical Journal of Oncology Nursing 2012, 16(2): 131-141.
11. Vieira F.T.D., et al.: The influence of Pilates method in quality of life of practitioners. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2013, 17(4): 483-487.