Próg psychomotorycznego zmęczenia (z angielskiego psychomotor fatigue threshold – PFT) jest określany jako granica wysiłkowego obciążenia i akceptacji przez organizm zmęczenia. Przekroczenie tej granicy przejawia się w znacznym pogorszeniu podejmowanych działań. Na rycinie 1 (poniżej) przedstawiono moment pojawienia się omawianego progu.
Źródło: Fortuna M. – „Podstawy kształtowania i kontroli zdolności wysiłkowej tlenowej i beztlenowej”, Jelenia Góra, 2008
Obserwujemy, że osiągnięte przez organizm zawodnika progowe zmęczenie sprzyja rozwijaniu w najwyższym stopniu funkcji organizmu trenującego. Stwierdzono, że w momencie uzyskania progu psychomotorycznego zawodnik: „osiąga najszybsze reagowanie na bodźce wzrokowo-słuchowe, najwyższy poziom różnicowania bodźców istotnych od nieistotnych, najwyższą zdolność mobilizacji i koncentracji uwagi oraz podejmuje optymalne decyzje.”
Piłka ręczna jest dyscypliną wymagającą od zawodników ją uprawiających zaangażowania w możliwie optymalny sposób wszystkich zachowań, działań ruchowych w celu uzyskania przez poszczególnych zawodników najlepszych rezultatów, a co za tym idzie sukcesów całej drużyny. Wspomniane wcześniej określenia takie jak reakcja na bodźce, selekcja informacji, zdolność do koncentracji są istotne u szczypiornistów. Zawodnicy, dzięki uzyskaniu omawianego progu zmęczenia są w stanie zrealizować wszelkie techniczne i taktyczne zachowania w trakcie trwania treningu sportowego oraz spotkań mistrzowskich.
Zawodnik utrzymujący psychomotoryczny próg zmęczenie będzie potrafił dokładnie podać, celnie rzucić do bramki, przewidzieć zachowania przeciwnika jako obrońca, a więc zdecydowanie wpłynąć na skuteczność gry.
Przypuszcza się, że próg psychomotorycznego zmęczenia „jest efektem optymalnego pobudzenia ośrodków korowych i podkorowych aktywowanych przez twór siatkowaty pnia mózgu.” Jest zatem oczywistym fakt, że układ nerwowy sprawnie działający, jest niezbędnym elementem do uzyskiwania przez zawodników możliwie wysokich rezultatów.
W praktyce niezwykle istotnym jest poszukiwanie przez trenerów i specjalistów od nauk o kulturze fizycznej możliwości wykorzystania progu psychomotorycznego zmęczenia. Wydaje się, że jeśli zawodnik indywidualnie będzie umiejętnie dozował intensywnością rozgrzewki, by osiągnąć próg, jego efektywność w grze będzie zdecydowanie widoczna. Dlatego tak ważna jest kontrola treningu sportowego jak i samoocena zawodników i odpowiednia świadomość swojego ciała oraz reakcja na bodźce wysyłane przez własny organizm.
Warto zauważyć także różnicę między powszechnie znanym w sporcie progiem mleczanowym, a omawianym progiem psychomotorycznego zmęczenia. Osiągnięcie mleczanowego progu, którego efektem jest min. zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej jak wykazują badania nie jest współmierne z pogorszeniem funkcji organizmu zawodnika.
Od momentu tzw. „zakwaszenia” organizmu do momentu osiągnięcia progu psychomotorycznego zmęczenia zawodnik osiąga optymalny poziom wykonywania działań. Zatem przekroczenie progu mleczanowego nie wiąże się z osłabieniem efektywności danego zawodnika, natomiast przejście granicy progu psychomotorycznego zmęczenia wpływa ujemnie na efektywność w treningu i w walce sportowej.
Trening sportowy z zasady ma za zadanie wpływać korzystnie na efektywność działań. Także i w tym przypadku, konsekwentny i racjonalnie prowadzony trening wpływa na przesunięcie progu psychomotorycznego zmęczenia. Według badań przeprowadzonych przez Chmurę i Nazara w 2010 roku na zawodnikach w okresie przygotowawczym spowodowały przesunięcie jednego i drugiego progu w kierunku większych obciążeń. „Przełamywanie bariery zmęczenia w ośrodkowym układzie nerwowym stanowi nowe wyzwanie dla zawodników i trenerów zespołowych gier sportowych.”
Trzeba by zawodnicy i trenerzy piłki ręcznej czy innych dyscyplin sportowych poszukiwali rozwiązań odpowiadających kontroli treningu, umiejętnie kierowali całym procesem treningowym, by dobrze dobierane metody wpływały na poprawę rezultatów, zwracając uwagę min. na omawiany w niniejszym artykule próg psychomotorycznego zmęczenia.
Opracowano na podstawie:
- Bompa T., Zając A., Waśkiewicz Z., Chmura J. – „Przygotowanie sprawnościowe w zespołowych grach sportowych.” AWF Katowice, 2013
- Rycina 1. Fortuna M. – „Podstawy kształtowania i kontroli zdolności wysiłkowej tlenowej i beztlenowej”, Jelenia Góra, 2008
