Środowisko wodne stwarza doskonałe warunki do prowadzenia różnych form terapii. Woda, sama w sobie jest źródłem przyjemnych i łagodnych doznań sensorycznych, wywołuje radość nie tylko u dzieci, ale i dorosłych. Jest jednym ze środków ułatwiających nawiązanie kontaktu między pacjentem a terapeutą. Dlatego też terapia w wodzie jest jedną z form wieloprofilowego i kompleksowego usprawniania.
Wpływa w sposób zauważalny na wszystkie strefy rozwojowe takie jak: ruchowe, poznawcze, emocjonalne, a zwłaszcza społeczne, co w znaczny sposób wspomaga usprawnianie pacjentów. Terapia, aby była skuteczna nie może być nudna i mało atrakcyjna. Dlatego wszelkie aktywności, techniki oraz ćwiczenia powinny być odpowiednio dostosowane do potencjału pacjenta. Dla odpowiedniej motywacji dobiera się indywidualnie metodę oraz stopniuje się trudność wykonania poszczególnych sekwencji ruchowych tak, aby pacjent miał satysfakcję z pozytywnego rozpoczęcia i zakończenia zajęć. Ważne jest to, aby taka terapia była poprzedzona rzetelną konsultacją lekarską, gdzie ostatecznie lekarz decyduje o możliwości wejścia do wody i formie terapii. Dzięki niewielkiej liczbie przeciwwskazań medycznych w terapii może wziąć udział większa liczba pacjentów.
Terapia w wodzie może być grupowa (np. Koncepcja Halliwick, Ai Chi) albo indywidualna (np. Halliwick Terapeutyczny, Watsu, Bad Ragaz Ring Method, WaterDance). Może przybierać formy aktywne albo pasywne. Dlatego skuteczność terapii w dużej mierze zależy od poziomu umiejętności i wykształcenia terapeuty. Podstawą do przeprowadzenia właściwej terapii jest znajomość fizycznych właściwości wody, takich jak: czynnik termiczny, hydrostatyczny wypór wody, ciśnienie hydrostatyczne czy lepkość wody. Znajomość fizyki wody daje szerokie możliwości na wykorzystanie jej w celu uzyskania odpowiedniego efektu terapeutycznego.
Ai Chi jest rodzajem wodnego Tai Chi, stanowi wprowadzenie do Watsu. Metoda została stworzona w Japonii przez Jun Kono. Głównym założeniem jest system pracy z ciałem połączony z relaksem. W metodzie wykonuje się program ćwiczeń, który poprawia krążenie i przemianę materii poprzez odpowiednie sekwencje ruchu w wodzie i dzięki technice relaksu. Efektem jest poprawa zakresu ruchu i mobilności. Metoda opiera się na wschodniej i zachodniej filozofii, łącząc energię umysłową, fizyczną i duchową. Ai Chi wiąże się z filozofią Tai Chi, Shiatsu oraz technikami Watsu. Ćwiczenia Ai Chi wykonuje się w pozycji stojącej w wodzie z zanurzonymi ramionami, wykorzystując kombinację głębokich oddechów połączonych z powolnymi, obszernymi ruchami rąk, nóg i tułowia. Ruchy w Ai Chi rozpoczynają się od oddychania, następnie włącza się ruchy kończyn górnych, tułowia i kończyn dolnych, na końcu angażuje się pracę całego ciała. Program ćwiczeń zawiera 16 podstawowych pozycji wykonywanych indywidualnie, które można połączyć w 4 główne grupy: oddychanie w ruchu, ruchy kończynami górnymi, ruchy kończynami dolnymi oraz ruchy wszystkimi kończynami.
Inną Koncepcją pracy w wodzie, którą możemy stosować w fizjoterapii, odnowie biologicznej oraz w sporcie jest Watsu. Często jest ona określana jako innowacyjna i wychodząca naprzeciw potrzebom człowieka – pacjenta XXI wieku. Nazwa Watsu® pochodzi od słów Water i Shiatsu. Shiatsu można określić jako zabieg akupunktury bez igieł. Jest metodą pracy z ciałem poprzez uciski, naciągania co wprowadza pacjenta w stan równowagi i harmonii. Głównym celem masażu jest usprawnienie pracy całego organizmu.
Główną techniką masażu shiatsu jest akupresura. Masażysta używa wszelkich możliwych sposobów, aby wytworzyć odpowiednie napięcie w obrębie poszczególnych meridianów. Szczególnym rodzajem masażu jest tak zwane Zen shiatsu. Jest to naturalna metoda przywracania równowagi i harmonii poprzez dotyk. Powstała z połączenia wiedzy orientalnej ze współczesną medycyną zachodnią, wzbogaconą wiedzą z zakresu zachodniej psychologii. Zen Shiatsu jest metodą uwzględniającą zarówno pracę z ciałem jak i z psychiką.
Usprawnia i regeneruje narząd ruchu, narządy wewnętrzne, stawy, reguluje gospodarkę hormonalną, uwalnia napięcia i stres, wprowadza ciało i umysł w stan równowagi i harmonii. Pobudza witalność, poprawia wydolność systemu immunologicznego i zdolność organizmu do usuwania toksyn i blokad. Ten rodzaj masażu łączy duchowe, filozoficzne i medyczne aspekty. Shiatsu może pomóc w złagodzeniu bólu, który pojawia się w przebiegu wielu różnych schorzeń. Pomaga w równoważeniu wewnętrznej harmonii organizmu.
Watsu – Water Shiatsu – zostało stworzone przez Harolda Dulla. Za datę powstania Watsu uważa się rok 1980. Zasady Zen Shiatsu, które Harold Dull studiował w Japonii przeniósł wraz z pacjentem do wody. Dzięki temu odbiorca doświadcza większej ruchomości i wolności ciała. Wypór wody odciąża kręgi i pozwala kręgosłupowi być poruszanym w sposób niemożliwy do osiągnięcia na lądzie. Delikatne, stopniowe skręty i pociągnięcia uwalniają nacisk na nerwy z usztywnionego kręgosłupa i pomagają cofnąć dysfunkcje w unerwianych organach. Watsu jest odmianą Zen Shiatsu przeniesioną do środowiska wodnego.
Obejmuje całe sekwencje ćwiczeń, ucisków i miękkiej mobilizacji stawów wykonywane przez terapeutę w wodzie o temperaturze 35C – 36C. Samo przebywanie w ciepłej wodzie już wywołuje relaks a specjalistyczna sesja zawierająca określone sekwencje daje wyjątkowy efekt terapeutyczny. Jest pomocny w łagodzeniu bólu mięśni i stawów, zwiększa mobilność i elastyczność, relaksuje mięśnie, uczy głębszego oddychania, redukuje stany niepokoju i poziom stresu, poprawia sen i trawienie oraz generalnie wpływa na samopoczucie. Swoje korzenie z Watsu wywodzą takie metody jak: Waterdance, Healing Dance, Jahara Technique czy Aquatherics.
WaterDance (WasserTanzen – WATA) – Forma pracy terapeutycznej z ciałem w wodzie, którą można poznawać dopiero po ukończeniu wszystkich stopni Watsu. Metoda ta powstała w Szwajcarii, gdzie Arjana Claudia Brunschwiler i Aman Peter Schröter stworzyli ją, jako formę pracy terapeutycznej dla par. W roku 1993 Arjana zaprezentowała WaterDance jako metodę pracy z ciałem charakteryzującą się sekwencjami ruchowymi wykonywanymi pod wodą. Ruchy są płynne, artystyczne, przypominają taniec w zwolnionym tempie. Arjana naucza tej metody od roku 1987 zarówno w Europie jak i w Stanach Zjednoczonych. W Polsce pierwszy kurs WaterDance odbył się w 2011 roku.
Piśmiennictwo:
- Miłkowski K. Terapia w środowisku wodnym dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Praktyczna Fizjoterapia. Wydawnictwo „Forum”. 2010; 3: 48-50.
- Miłkowski K. Terapia w wodzie jako jedna z form wieloprofilowego usprawniania dzieci i młodzieży. Aktywność Ruchowa Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej. AWF Warszawa Wydział w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2012 [W:] Rehabilitacja 2015. Pod red. Teresy Pop, Rzeszów Bonus Liber 2015; 116-129
- Miłkowski K. Watsu® – kompleksowe podejście do terapii w wodzie. Praktyczna Fizjoterapia. Wydawnictwo „Forum” . 2010; 8: 32-37.
- Sadowska L. (red.). Neurokinezjologiczna diagnostyka i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju ruchowego. AWF. Wrocław 2000.
- Szpak- Borst B. Fluid Beginnings. Early InfantnAquatic Education. Yland Design, Amsterdam, 2007.
- Nonn-Wasztan S. Zdrowie kobiety i mężczyzny w aspekcie metod rehabilitacji w wodzie. Nowiny Lekarskie 2012. 81 (4), s. 404-411.
- Sztuce S. Wybrane metody rehabilitacji w wodzie. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 2015. 63, s.14-18.
- Zagórski T. Watsu® – nowy wymiar rehabilitacji w wodzie. Rehabilitacja w Praktyce. „Elamed”. 2008; 3: 44-45.