Wysiłkom długotrwałym towarzyszą dwa rodzaje zmęczenia – obwodowe i ośrodkowe. Zmęczenie obwodowe jest wynikiem zmian lokalnych rozwijających się w mięśniach, natomiast zmęczenie ośrodkowe jest wynikiem zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.
Zgodnie z jedną z teorii zmęczenia ośrodkowego, podwyższony poziom serotoniny w mózgu powoduje obniżenie sprawności procesów myślowych i zdolności wysiłkowych zawodnika. Do wzrostu poziomu serotoniny w mózgu dochodzi w sytuacji podwyższenia poziomu tryptofanu (który jest jej prekursorem) we krwi.
W trakcie długotrwałego wysiłku fizycznego dochodzi do obniżenia się poziomu aminokwasów rozgałęzionych (BCAA), powodując wzrost wskaźnika tryptofan/BCAA. Większy poziom tryptofanu we krwi powoduje, że w łatwiejszy sposób przenika on do mózgu i nasila syntezę serotoniny (odpowiedzialną za zmęczenie centralnego układu nerwowego).
Wykazano jednak, że podanie aminokwasów BCAA opóźnia wystąpienie zmęczenia ośrodkowego (stabilizacja zmian wskaźnika tryptofan/BCAA) poprzez opóźnienie wzrostu serotoniny w mózgu.
Ponadto, suplementacja aminokwasami BCAA zwiększa utlenianie wolnych kwasów tłuszczowych (jednego z substratów energetycznych w wysiłkach długotrwałych).
W jednym z badań określono wpływ suplementacji aminokwasami rozgałęzionymi BCAA na wzrost możliwości wysiłkowych i stopień utleniania wolnych kwasów tłuszczów podczas wysiłku wykonywanego w stanie wyczerpanych zasobów glikogenu mięśniowego.
Badane osoby zostały w sposób losowy przydzielone do grupy objętej suplementacją aminokwasami BCAA (dzienna dawka dawka 300 mg/kg masy ciała) i do grupy kontrolnej (placebo).
Pierwszego dnia uczestnicy badań wykonały długotrwały wysiłek fizyczny w celu całkowitego wyczerpania zasobów glikogenu mięśniowego.
Następnego dnia każda z osób wykonała kolejną, długotrwałą próbę wysiłkową aż do osiągnięcia stanu „skrajnego wyczerpania”, w trakcie której zmierzono: czas trwania wysiłku, współczynnik oddechowy (RER), stężenie glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych oraz pomiar stężenia mleczanu we krwi.
Otrzymane rezultaty wykazały, że osoby z grupy objętej suplementacją aminokwasami BCAA wykazały większą odporność na zmęczenie. Osoby te były w stanie dłużej wykonywać wysiłek do momentu osiągnięcia stanu „wyczerpania” niż osoby z grupy placebo (średnio o 17%). Ponadto, w grupie BCAA odnotowano mniejsze wartości wskaźnika RER i większe wartości stężenia glukozy we krwi.
Naukowcy stwierdzili, że suplementacja aminokwasami BCAA zwiększa odporność na zmęczenie i nasila stopień utylizacji wolnych kwasów tłuszczowych w trakcie długotrwałych wysiłków fizycznych wykonywanych w stanie wyczerpanych zasobach glikogenu mięśniowego.
Opracowano na podstawie:
1. Gawroński W., Szyguła Z. „ABC Medycyny Sportowej”, Medicina Sportiva, Kraków 2002.
2. Gualano A.B., Bozza T., Lopes De Campos P., Roschel H., Dos Santos Costa A., Luiz Marquezi M., Benatti F., Herbert Lancha Junior A. Branched-chain amino acids supplementation enhances exercise capacity and lipid oxidation during endurance exercise after muscle glycogen depletion.
