Istotą rywalizacji w sporcie wyczynowym jest dążenie do osiągnięcia maksymalnie najlepszego wyniku. Ciągłe współzawodnictwo, chęć pokonania własnych ograniczeń oraz stawianie sobie coraz wyższych celów, może przyczyniać się do wystąpienia kontuzji lub urazu. Dlatego zapewnienie zawodnikowi kompleksowej opieki oraz wdrażanie programów profilaktycznych, które mogą uchronić przed uszkodzeniem, są sprawą najwyższej rangi dla sportowców. [1,2,3]
Intensywny program treningowy bez specjalistycznych ćwiczeń sensomotorycznych może prowadzić do powstania przeciążeń i mikrourazów, co bezpośrednio grozi rozwojem stanu ostrego. Taka patologia narządu ruchu często przekształca się w przewlekłą postać urazu. Zawodnik borykający się z kontuzją zostaje na długi czas wyeliminowany z rywalizacji lub nawet całkowicie wykluczony. [1,3]
Kształtowanie umiejętności techniczno-taktycznych oraz trening mentalny, to nie jedyne składowe programu przygotowawczego zawodnika w sporcie. Zachodzi potrzeba wprowadzenia treningu poprawiającego stabilizację stawów. Ukierunkowanie na specjalistyczne ćwiczenia z fizjoterapeutą, poprawiające kinestezję, pozwolą zachować ciągłość programu szkoleniowego, ponieważ wykluczą ryzyko kontuzji. Odpowiednio prowadzony trening sensomotoryczny przyczynia się również do uzyskania lepszego wyniku zawodnika. [3]
Trening sensomotoryczny i jego składowe:
Propriocepcja (kinestezja, czucie głębokie) pozwala na rozpoznanie ułożenia poszczególnych części ciała względem siebie w przestrzeni bez kontroli wzroku. Jest to możliwe dzięki odbieraniu bodźców przez proprioceptory zlokalizowane w mięśniach, ścięgnach, powięziach, okostnej, torebkach stawowych oraz więzadłach. Układ propriocepcji odbiera bodźce związane z rozciągnięciem, uciskiem, a także ustawieniem i ruchem ciała wobec siebie. Sprawne działanie układu proprioceptywnego jest niezbędne do uzyskania prawidłowej koordynacji ruchowej wykorzystywanej w każdej dyscyplinie sportowej. [4]
Trening sensomotoryczny opiera się na stymulowaniu odruchowych mechanizmów kontroli ustawienia poszczególnych segmentów ciała względem siebie. Poszczególne ćwiczenia sensomotoryczne wykonujemy po to, aby nasz aparat ruchu pracował w sposób skoordynowany i zawsze był gotowy do wykonania zadania, jakie stwarzają naturalne warunki środowiska, w którym przebywamy. Służy temu trening oparty na statycznych oraz dynamicznych ćwiczeniach równoważnych wykonywanych w niestabilnych pozycjach. [5]
Techniki stymulacji sensorycznej polegają na stymulowaniu określonych receptorów, dzięki którym otrzymujemy odpowiedź w postaci zmiany napięcia mięśniowego i przyległych tkanek okołostawowych. Zawodnicy lepiej analizujący położenie własnego ciała w przestrzeni i odbierający precyzyjniej wielkość napięcia mięśni, mogą skuteczniej i szybciej uczyć się nowych czynności ruchowych. Prawidłowy proces sterowania ruchami człowieka dla utrzymania równowagi jest istotnym elementem kształtującym czynności składające się na technikę. [6]
Podczas treningu sensomotorycznego wykonujemy ćwiczenia równoważne statyczne oraz dynamiczne w pozycjach stabilnych i niestabilnych. Wykorzystujemy dodatkowe przybory takie jak [4]:
- piłki gimnastyczne i rehabilitacyjne,
- piłki fasolki,
- BOSU Balance Trainer,
- trener równowagi,
- dyski i poduszki sensomotoryczne,
- materace,
Opracowano na podstawie:
- Ashton-Miller J. A., Wojtys E. M., Huston L. J., Fry-Welch D.: Can proprioception really be improved by exercises? Knee. Surg. Sports. Traumatol. Artrosc. 2001;9(3):128.
- Weaver N. L., Marshall S. W., Miller M. D.: Preventing sports injuries: opportunities for intervention in youth athletics. Patient Educ. Couns. 2002;46(3):199.
- Waldzińska E., Waldziński T., Kochanowicz B., Hansdorfer-Korzon R. Trening sensomotoryczny w procesie szkolenia sportowego tenisistów. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(8):417-433.
- Stolarczyk A., Śmigielski R., Adamczyk G. Propriocepcja w aspekcie medycyny sportowej. Med. Sport. 2000;107(6):23-26.
- Jakubowski J. Magiczny świat ćwiczeń z oporem zewnętrznym – Trening sensomotoryczny. Magazyn Trenera, 2011;11:21-23.
- Kozłowski R. Techniki stymulacji sensorycznej stosowane w zaburzeniach kontroli motorycznej. Terapia Manualna w modelu holistycznym. 2002;3:57-59.
