Wraz z postępem cywilizacji rośnie liczba wypadków komunikacyjnych. Urazy z nimi związane bardzo często dotyczą kręgosłupa. „Whiplash” czyli „smagnięcie biczem” jest jednym z takich urazów. W Wielkiej Brytanii i USA, gdzie przeprowadzono badania dotyczące częstości występowania tego typu urazu, szacuje się że jest to 100 – 300 przypadków na 100000 dorosłych osób, w Polsce nie prowadzono takich badań.

Komunikacyjny uraz kręgosłupa, określany jest angielską nazwą „whiplash”, co po polsku tłumaczy się jako strzelanie z bicza, z bata – stąd przyjęta w Polsce nazwa „zespół smagnięcia biczem”. Zespół ten definiuje się jako zespół objawów występujący po urazie szyi, zwykle wyprostno-zgięciowym, często powstały w wyniku wypadku samochodowego, ale także np. po skoku na główkę do wody, w urazach sportowych (rugby i inne). Podczas wypadku samochodowego dochodzi do gwałtownego szarpnięcia tułowia (w tym czasie głowa odgina się gwałtownie w przeciwnym kierunku), następnie tułów wyhamowuje swój ruch w rezultacie czego głowa znów zostaje szarpnięta w przeciwnym kierunku. Czyli w odcinku szyjnym kręgosłupa dochodzi do gwałtownych ruchów, których wynikiem może być albo uraz zgięciowy – jeśli ruch był do tyłu a następnie do przodu, lub uraz wyprostny – jeśli ruch buł do przodu a następnie do tyłu. Przeciążenie, na które narażony jest odcinek szyny kręgosłupa podczas wypadku samochodowego jest szacowane na ok. 5G, dla porównania przeciążenie oddziałujące na ciało pilota w samolocie odrzutowym wynosi ok. 6G. Urazy typu „whiplash” są urazami łagodnymi, to najczęściej mikrourazy, naciągnięcia, naderwania tkanek miękkich, dotyczą zazwyczaj struktur naczyniowych, nerwowych oraz układu więzadłowo-mięśniowego odcinka szyjnego kręgosłupa.

Typowe dolegliwości po urazie typu „whiplash” (% poszkodowanych z daną dolegliwością):

• ból szyi w ciągu 24h po urazie (100%)
• ból głowy i karku oraz ograniczona ruchomość w odcinku szyjnym kręgosłupa (50-90%)
• ból głowy przez co najmniej pół roku (40%)
• zaburzenia widzenia (40-50%)
• zawroty głowy (40%)
• ból stawu skroniowo-żuchwowego (35%)
• ból dolnego odcinka kręgosłupa (35%)
• zaburzenia połykania (10%)
• zawroty głowy i zaburzenia równowagi (50%)

Bardzo ważna jest diagnostyka bezpośrednio po urazie, w celu wykluczenia poważniejszych uszkodzeń.

Postępowanie lecznicze po urazie typu „whiplash” to głównie rehabilitacja, rokowania są dobre dla pacjentów. Rehabilitacja może być prowadzona w domu, nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Fizjoterapeuta na podstawie diagnozy lekarskiej dobiera odpowiedni zestaw ćwiczeń indywidualnie dla każdego pacjenta. W niektórych przypadkach lekarze zalecają w pierwszych 7-14 dniach noszenie miękkiego kołnierza ortopedycznego, jednak pacjent powinien być w tym czasie pod kontrolą gdyż zbyt długie noszenie kołnierza może być szkodliwe. Rehabilitację zaczyna się od ćwiczeń izometrycznych, czynnych, następnie wprowadza się ćwiczenia dynamiczne o charakterze skurczów koncentrycznych oraz ekscentrycznych. Z czasem zwiększa się trudność i ilość powtórzeń zalecanych ćwiczeń, w późniejszym okresie można zastosować zabiegi fizykalne (prądy TENS), elementy terapii manualnej.

W przypadku dłuższego występowania dolegliwości bólowych wskazana jest opieka psychologiczna.

Źródło: Adrian Kużdżał, „Urazy komunikacyjne szyi typu „smagnięcia biczem””, praktyczna fizjoterapia & rehablitacja, 1/10