Biogenetycznie witamina D (cholekalcyferol) wywodzi się z cholesterolu. Podstawową jej funkcją w organizmie człowieka jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz modelowanie i mineralizacja kości. Metabolitem witaminy D aktywnym biologicznie jest 1α,25 dihydroksycholekalcyferol.
Stosunkowo niewielkie ilości witaminy D3 zawierają niektóre produkty spożywcze. Najbogatszym naturalnym źródłem witaminy D są tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, śledź), a także tran oraz suszone w słońcu grzyby. Natomiast 90% obecnej w organizmie witaminy D ma pochodzenie endogenne, a jej poziom w osoczu zależy od sprawności syntezy w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Natężenie promieniowania niezbędnego do zainicjowania syntezy witaminy D3, powinno mieć wartość 20 mJ/cm2. Ewentualny nadmiar witaminy D jest magazynowany w postaci kalcydiolu w tkance tłuszczowej i może być uwalniany do obiegu w ciągu maksymalnie dwóch miesięcy, w czasie kiedy witamina ta nie jest syntetyzowana (np. zimą). Efektywne wytwarzanie witaminy D jest możliwe także pod wpływem naświetlania lampami emitującymi promieniowanie UV o odpowiedniej długości fali.
Istotnymi czynnikami wpływającymi na intensywność syntezy witaminy D w organizmie jest szerokość geograficzna, pora roku, a także pora dnia. Synteza witaminy D jest najbardziej efektywna między godziną 10.00 a 15.00, w okresie letnim, u ludzi białych zamieszkujących tereny położone w obszarach niezurbanizowanych. Innymi naturalnymi czynnikami regulującymi syntezę witaminy D w skórze jest pigmentacja skóry, wiek, a także odzież i stosowanie filtrów przeciwsłonecznych. Dodatkowo, czynnikiem poważnie ograniczającym syntezę cholekalcyferolu jest proces starzenia się organizmu.
Przyczyny niedoboru witaminy D
Głównym powodem niedoboru witaminy D w organizmie jest jej ograniczona synteza w skórze. Inną przyczyną niedoboru tej witaminy może być obniżona biodostępność z przewodu pokarmowego w przypadku zaburzonego wchłaniania lub niemożność korzystania z zapasów zgromadzonych w tkance tłuszczowej u osób otyłych. Niedobór witaminy D może także wystąpić u osób stosujących specjalne diety żywieniowe przy jednocześnie ograniczonym korzystaniu z kąpieli słonecznych, a także u osób cierpiących na niektóre choroby metaboliczne.
Skutki niedoboru witaminy D
Skutkiem długotrwałego niedoboru witaminy D (na poziomie 25 nmol/L) jest krzywica u dzieci, natomiast u dorosłych osteomalacja i osteoporoza. W chorobach tych zaburzeniu ulega regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz modelowanie i mineralizacja kości.
Niedobór witaminy D również zwiększa ryzyko występowania przewlekłych chorób. Zauważono wyraźny związek między zwiększoną częstotliwością występowania rożnego typu nowotworów, cukrzycy typu 1, reumatoidalnego zapalenia stawów, stwardnienia rozsianego, schizofrenii oraz chorób sercowo-naczyniowych u osób narażonych na niedobory witaminy D.
Najlepszym wskaźnikiem poziomu witaminy D w organizmie jest stężenie 25(OH)D (kalcydiol) w osoczu. Odpowiedni poziom metabolitu witaminy D, 25(OH)D we krwi ma podstawowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich układów organizmu człowieka, jest w związku z tym czynnikiem warunkującym utrzymanie zdrowia. Nie ulega wątpliwości również, że obecnie niedobór witaminy D jest poważnym problemem o charakterze globalnym, dlatego też zaleca się zdrowym osobom (z niedoborem witaminy D) spożywanie preparatów zawierających 2000–7000 IU witaminy D.
Należy pamiętać, że umiarkowane korzystanie z kąpieli słonecznych, odpowiednia dieta i suplementy witaminowe pozwalają utrzymać stężenie 25(OH)D3 na odpowiednim poziomie, co gwarantuje zachowanie zdrowia i dobrego samopoczucia.
Opracowana na podstawie:
Tukaj C., Właściwy poziom witaminy D warunkiem zachowania zdrowia. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2008; 62: 502-510.
