Jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności oraz skierowań na rehabilitację jest zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa. Zalecane postępowanie w przypadku pacjentów z tą dolegliwością obejmuje przede wszystkim ćwiczenia. Mają one na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych, wzmocnienie gorsetu mięśniowego, oraz poprawę funkcjonowania pacjenta i zmniejszenie ryzyka niepełnosprawności. Najczęściej stosowane ćwiczenia na lądzie, mogą okazać się zbyt obciążające, szczególnie we wczesnej fazie rehabilitacji, dlatego warto zastanowić się nad zastosowaniem ćwiczeń w środowisku wodnym.
Dzięki swoim właściwościom woda pozwala na odciążenie kręgosłupa, a co za tym idzie, wcześniejszą rehabilitację. Odciążenie może być regulowane głębokością zanurzenia ćwiczącego. Dodatkowym atutem wody jest wspomaganie utrzymania równowagi oraz działanie przeciwbólowe (w odpowiedniej temperaturze). Udowodniono także poprawę siły i zakresu ruchomości, a dzięki temu pozytywny wpływ na jakość życia pacjentów z zespołem bólowym dolnego odcinka kręgosłupa.
Przed rozpoczęciem ćwiczeń niezbędne jest badanie na lądzie, określenie źródła bólu, pozycji nasilających ból, pozycji, w których ból jest mniejszy lub ustaje. Po badaniu każdy pacjent powinien mieć ustalony indywidualny plan rehabilitacji. Plan ten powinien obejmować ćwiczenia mające na celu poprawę stabilizacji, propriocepcji, kontroli dynamicznej, ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni i wytrzymałość.
Początkowo ćwiczenia w wodzie powinny odbywać się pod kontrolą terapeuty – jeden na jeden, ważne jest żeby na tym etapie nauczyć pacjenta prawidłowej postawy ciała, poprawnego ustawienia miednicy, oceniać jego napięcie mięśniowe i zwracać uwagę na dolegliwości bólowe. W kolejnych etapach dochodzą ćwiczenia aktywizujące mięśnie (np. wykroki, przysiady). Na początek ćwiczenia wykonywane są w pełnym zanurzeniu. Temperatura wody powinna mieć od 25 – 40°C. Sesje ćwiczeń zaleca się 2 – 3 razy w tygodniu, z czasem wprowadza się ćwiczenia na lądzie (1 raz na lądzie, 2 razy w wodzie) i stopniowo zwiększa ich ilość (2 razy na lądzie, 1 raz w wodzie), aż do terapii tylko na lądzie.
W stanach ostrych zaleca się jak najszybsze zastosowanie odciążającego, rozluźniającego efektu wody i pracę z terapeutą do momentu, kiedy pacjent będzie mógł samodzielnie wykonywać ćwiczenia.
Prawidłowo prowadzona terapia pacjenta z zespołem bólowym dolnego odcinka kręgosłupa poprawi jakość życia pacjenta, a czasem pozwoli uniknąć zabiegu operacyjnego. Wykorzystanie środowiska wodnego skraca czas od wystąpienia bólu do rozpoczęcia ćwiczeń co zwiększa szanse pacjenta na powrót do codziennego funkcjonowania. Należy pamiętać o indywidualnym doborze ćwiczeń i stopniowaniu trudności ćwiczeń. Przejście do środowiska lądowego pozwoli pacjentowi na kontynuowanie terapii samodzielnie także w domu. Bardzo ważnym aspektem terapii jest edukacja pacjenta odnośnie bezpiecznego wykonywania codziennych czynności np. podnoszenia ciężkich przedmiotów.
Opracowano na podstawie:
A. Ogonowska–Słodownik. Rola rehabilitacji w wodzie w zespole bólowym dolnego odcinka kręgosłupa. Rehabilitacja w praktyce 2016; 2, 40–43.
