Różne badania potwierdzają, iż ukształtowanie i biomechanika stóp skorelowane są z ryzykiem występowania urazów u biegaczy długodystansowych. Jako czynnik predysponujący w szczególności wskazywana jest nadmierna pronacja (jest to kombinacja zgięcia grzbietowego stawu skokowego, ewersji kości piętowej oraz odwiedzenia przodostopia). Wśród innych czynników wymieniane są m.in. dysbalans mięśniowy, zmniejszona elastyczność czy osłabiona siła mięśni stóp.
Biegi długodystansowe oraz inne dyscypliny czy ćwiczenia, w których struktury organizmu poddawane są długotrwałym obciążeniom, mogą wpływać na ukształtowanie stóp.
Cowley i Marsden (2013) przeprowadzili badania na grupie biegaczy pokonujących dystans półmaratonu. Ocenie podlegało sześć elementów przodostopia i tyłostopia przy użyciu wskaźnika ukształtowania stopy – The Foot Posture Index (FPI-6), a także wysokość kości łódkowatej.
Badania przeprowadzono dwukrotnie. Pierwszy pomiar został wykonany tydzień przed planowanym startem w półmaratonie z zaznaczeniem, aby w tym dniu badani nie wykonywali treningu. Drugiego pomiaru dokonano w dniu zawodów, po przekroczeniu linii mety przez biegaczy. Uzyskane wyniki wskazują na zmianę w ukształtowaniu stóp po zakończonym biegu. Wartość wskaźnika FPI-6 wzrosła, a więc zwiększyła się tendencja ustawienia stóp w kierunku pronacji. Ponadto badacze zaobserwowali obniżenie się kości łódkowatej.
Inni badacze – Escamilla-Martinez i wsp. (2013) oceniali ukształtowanie stóp oraz rozkład nacisku na podeszwowej stronie stóp przed i po biegu w umiarkowanym tempie (3,3 m/s), kontynuowanym przez sześćdziesiąt minut. Badaniami objęto grupę trzydziestu regularnie biegających mężczyzn. Do oceny wykorzystano wskaźnik ukształtowania stopy FPI-6 oraz platformę pedobarograficzną. Po zakończeniu biegu wartość wskaźnika FPI-6 wzrosła średnio o dwa punkty w obu stopach. Zwiększył się także nacisk po przyśrodkowej stronie pięty oraz pod głową drugiej kości śródstopia, oraz obniżył się łuk podłużny stopy. Na podstawie otrzymanych wyników badacze wnioskują, iż obciążenie poprzez godzinny bieg zwiększa tendencję ustawienia stóp w kierunku pronacji.
Autorzy obu artykułów sugerują, iż w codziennym treningu biegacza oraz w terapii należy zwrócić większą uwagę na prawidłowe ukształtowanie stóp. Długotrwałe obciążenia mogą pogłębiać tendencję do obniżania łuku podłużnego stopy oraz do ustawienia pronacyjnego, co zwiększa ryzyko urazu. Dlatego tak ważną rolę odgrywa wydolny układ mięśniowo-więzadłowy (głównie krótkie mięśnie stopy po stronie podeszwowej), który podtrzymuje wysklepienie stopy. Powyższe obserwacje mogą stanowić wskazówkę, aby do codziennego treningu włączać ćwiczenia tych mięśni.
Autorzy podkreślają, że konieczne są dalsze badania w tym temacie. Nieznany jest m.in. stopień pogłębiania się pronacji pod wpływem obciążania poprzez bieganie w zależności od typu stopy. Nie jest także określony czas powrotu do stanu początkowego.
Literatura: ukształtowanie stóp u biegaczy
Cowley E., Marsden J.: The effects of prolonged running on foot posture: a repeated measures study of half marathon runners using the foot posture index and navicular height; Journal of Foot and Ankle Research 2013; 6, 20.
Escamilla-Martinez E., Martinez-Nova A., Gómez-Martin B., Sánchez-Rodriguez R., Fernández-Seguin L. M.: The Effect of Moderate Running on Foot Posture Index and Plantar Pressure Distribution in Male Recreational Runners; Journal of the American Podiatric Medical Association 2013; 103, 2, 121-125.
3 komentarze
Bardzo dobry artykuł! Porusza istotny i niezwykle ciekawy problem pracy stóp u biegaczy. Martwi mnie jednak, że nikt nie zrozumie o co tu chodzi, bo niejasno jest opisane. A sprawa jest ważna, bo od stóp zależy cała sylwetka, napięcie mięśniowe, krzywizny kręgosłupa…
Faktycznie ćwiczenia stóp mogą znacznie poprawiać możliwości biegacza! Trzeba wykorzystać tę sferę ćwiczeń i włączyć do programu treningowego. Ponadto chronimy się przed kontuzjami i to całego ciała…
Funkcja stopy oraz wpływ jej pracy na wyżej leżące segmenty jest dość obszernym tematem. W przytoczonych przeze mnie artykułach autorzy zwracają uwagę na ten aspekt i sugerują, aby został on uwzględniony w planowaniu treningu lub terapii. Jeśli chodzi o układ mięśniowy, najważniejszą rolę odgrywają tutaj krótkie mięśnie stopy po stronie podeszwowej. Przykładem ćwiczeń aktywizujących te mięśnie są chociażby tzw. ćwiczenia krótkiej stopy profesora Jandy. Polegają one na skracaniu stopy w wymiarze przednio-tylnym poprzez przybliżanie kości śródstopia w kierunku pięty (bez zginania palców) i próbie podniesienia wysklepienia stopy, a następnie – w tej skróconej pozycji – właściwym obciążeniu stopy (docisk do podłoża trzech punktów: głowa 1. i 5. kości śródstopia oraz pięta).