Odwodnienie organizmu to zjawisko powszechnie obserwowane w wysiłku fizycznym. Następuje ono w wyniku wzmożonego tempa pocenia się związanego ze wzrostem temperatury wewnętrznej. Odwodnieniu towarzyszy również utrata sodu i chlorków – głównych elektrolitów płynu pozakomórkowego.
„Profilaktyka odwodnienia” to podstawowy sposób zapobiegania niekorzystnym zmianom związanym ze stratami wody. Polega ona na stałym uzupełnianiu jej strat, powstałymi na skutek nasilonego pocenia się.
Półki w sklepach dla sportowców uginają się od ilości różnych napojów przeznaczonych dla sportowców. Napoje dla sportowców powinny, według naukowej literatury, charakteryzować się następującymi cechami: powinny stymulować picie, być szybko przyswajalne, dobrze nawadniać organizm, dostarczać energię niezbędną do pracy mięśniowej i łagodzić nadmierne reakcje fizjologiczne.napój sportowy
Wiele osób aktywnych fizycznie, podczas treningów sięga po wodę źródlaną lub mineralną. Jednak nie jest to najlepszy wybór. Dużym plusem wody jest to, że będąc napojem hipotonicznym (o stężeniu soli mineralnych niższym niż stężenie płynów ustrojowych organizmu) szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i równie szybko przechodzi do krwioobiegu. Jednak jako napój stosowany dla nawadniania organizmu sportowca – wykazuje szereg wad:
- powoduje rozcieńczenie osocza i obniżenie jego ciśnienia osmotycznego – skutkiem czego jest „zgaszenie” pragnienia zanim nastąpi zupełne wyrównanie strat wodnych organizmu
- rozcieńczając osocze, nasila wydzielanie moczu
- nasila wydzielanie moczu ze względu na niską zawartość sodu
Przy nadmiernym spożyciu wody źródlanej czy niskosodowej, może wystąpić zjawisko hiponatremii (zmniejszenia stężenia sodu w osoczu) – zatrucia wodnego, zagrażającemu życiu człowieka.
Zwykła woda nie dostarcza oczywiście energii niezbędnej do podtrzymania wysiłku na wysokim poziomie, a glikogen mięśniowy w wyniku jej picia szybciej się wyczerpuje.
Napoje sportowe różnią się od typowej wody przede wszystkim ilością i składem węglowodanów. Najlepiej z przewodu pokarmowego wchłaniają się te napoje, które zawierają w swoim składzie 6 % węglowodanów tj. 6 gram węglowodanów na 100 ml napoju.
Zawartość sodu w napoju działa korzystnie, poprawia bowiem nie tylko jego smak, ale również wchłanianie węglowodanów. Dostarczanie sodu wraz z napojem pomaga także utrzymać jego stały poziom we krwi, stymulując pragnienie i sprzyjając całkowitemu wyrównaniu strat wodnych. Dodatkowym bodźcem stymulującym do wypicia większych objętości napoju jest dodatek naturalnych substancji smakowych.
Odwodnieniu najkorzystniej przeciwdziałają napoje izotoniczne, spełniające wymienione wcześniej warunki. Według Europejskiej Komisji ds. Zdrowia i Ochrony Konsumenta izotonicznymi mogą być nazywane napoje o osmolalności 270 – 330 mOsm/kg wody. Napoje te powinny zawierać od 6 do 8 % węglowodanów, gdyż wtedy łatwiej się wchłaniają. Zawartość sodu (jako Na+) powinna wynosić przynajmniej 20 mmol/l, ale nie więcej niż 50 mmol/l. Te wskazówki należy zawsze brać pod uwagę przy wyborze skutecznego napoju sportowego.
Odpowiadając na pytanie zawarte w tytule niniejszego opracowania, należy podkreślić przede wszystkim zdrowotne korzyści spożywania napojów sportowych (nie mylić z napojami energetyzującymi). A jeśli w sporcie kierujemy się również modą – to w tym przypadku wyjdzie to na dobre.
Opracowano na podstawie:
Szyguła Z, Cisoń T, Tyka A. Zastosowanie napojów izotonicznych u sportowców. Medicina Sportiva 2006, 10 (suppl. 3): 237-241
6 komentarzy
Na rynku sa również napoje izotoniczne nie mające w składzie węglowodanów. Zazwyczaj w ich nazwie znajduje się dopisek “ZERO”, “ZERO %” lub tym podobne. Przeznaczone sa dla ludzi podejmujacych wysiłek krótkotrwały (ok. 1 godz.) i nie chca dostarcza do swojego organizmu zbędnych kalorii.
Chciałbym zapytac co autorka myśli o nawadnianiu roztworem gliceryny przed startem w konkurencjach wytrzymałościowych
W odpowiedzi na komentarz STACHU_OK – zgadza się – napoje izotoniczne o zerowej zawartości węglowodanów sa już dostępne na rynku polskim. Dla osób uprawiajacych różne formy rekreacji ruchowej tego typu napoje sa bardzo dobrym wyborem. Natomiast dla sportowców dyscyplin wytrzymałościowych, typowe napoje izotoniczne o zawartości 6-8 g węglowodanów na 100 g napoju sa optymalnym napojem. Należy pamiętac, że zapotrzebowanie na węglowodany w tych dyscyplinach sięga rzędu 65% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Zwiększone zapotrzebowanie na węglowodany pomagaja pokryc m.in. właśnie napoje izotoniczne.
Dodatkowo należy zwrócic uwagę na cel spożywania napojów w wysiłku fizycznym – zapobieganie zjawisku odwodnienia organizmu, pocigajace za soba szereg niekorzystnych zmian. Dodatek węglowodanów w ilości 6 g na 100 g napoju znakomicie zwiększa jego przyswajalnośc i stymuluje odruch picia, co stanowi wielki plus napojów izotonicznych z zawartości węglowodanów aniżeli bez jego dodatku.
Wybór jednak zależy tylko i wyłacznie od nas samych 🙂
W odpowiedzi na komentarz PAN KLEKS – coraz rzadziej stosuje się te strategie nawadniania w sportach wytrzymałościowych. Jeśli pyta mnie Pan o moje subiektywne zdanie – nie jestem “fanem” tej metody. Szerzej, natomiast, może Pan poczytac o tej metodzie nawadniania w bardzo ciekawym artykule Szygula, W. Pilch, J. Wnorowski, J. Sztwiertnia, M. Torii (2005): The influence of various methods of fluid ingestion on changes in selected physiological reactions during thermal stress in a sauna. W: Y. Tochihara, T. Ohnaka (eds) Environmental Ergonomics. Elsevier Ergonomice Book Series, vol 3, ELSEVIER, 2005, pp: 49-53.
Z tego artykułu wnioskuję, że największą wadą wód mineralnych/źródlanych jest niska zawartość sodu (brak węglowodanów nie jest dla mnie dużą wadą, bo ja nie uprawiam sportu zawodowo i uzupełniam płyn tylko po treningu – 45 min. 2xtyg.). W związku z tym, czy piciem wody mineralnej o dużej zawartości sodu można zastąpić napoje izotoniczne?
Nawet jeżeli “nie uprawiasz sportu zawodowo”, to jeżeli wykonujesz intensywne treningi, w trakcie których bazujesz na źródłach energii pochodzacej ze spalania weglowodanow, to wówczas zalecane jest spożycie napoju izotonicznego.
Wysiłek to wysiłek, a Twój organizm nie czuje, czy uprawiasz sport “zawodowo” czy nie – każdy wysilek jest czynnikiem stresowym dla organizmu i w większym lub mniejszym stopniu zużywa rezerwy energetyczne organizmu.
Nie można również zamiennie wykluczyc istotności zawarości sodu z węglowodanami w napoju (tak, jak to sformułowałeś).
Optymalnie będzie spożyc napój izotoniczy (a więc zawierajacy stężenie węglowodanów zbliżone to steżenia glukozy we krwi) zawierajcy jednocześnie odpowiedni ilośc sodu (która wplywa na osmolalnośc napoju).
Jednakże przy treningach trwajacych 45 min (jak w Twoim przypadku) odbywajacych się w temperaturze umiarkowanej, nie grozi Ci skrajne odwodnienie organizmu, wiec spokojnie 0,7 – 1,0 litra płynów powinno wystarczyc, aby uzupełnic ubytek płynów w organizmie.