Uprawianie sportu i wzmożona aktywność fizyczna niesie za sobą zarówno szereg powszechnie znanych pozytywnych, ale również negatywnych zmian w organizmie, o występowaniu których, amatorzy sportu, często nie wiedzą. W czasie wysiłku fizycznego trwającego powyżej 40-60 minut obserwuje się m.in. wzrost temperatury wewnętrznej, zwiększające się odwodnienie organizmu, zaburzenia elektrolitowe czy ubytek glikogenu mięśniowego.
Zmiany te, oprócz wpływu na obniżenie możliwości wysiłkowych sportowca, wywołują zjawisko przemęczenia i mogą mieć negatywne skutki zdrowotne.
PRZEGRZANIE
Wysiłek fizyczny nasila procesy metaboliczne, powodując 10-20 krotny wzrost produkcji ciepła endogennego, a co za tym idzie, przyczynia się do wzrostu temperatury organizmu. Wzrost temperatury wewnętrznej organizmu o 1°C jest przyspieszenie akcji serca o około 9 uderzeń/minutę i zmniejszenie objętości wyrzutowej serca, natomiast podniesienie temperatury ciała o kolejne 2°C powoduje zakłócenie funkcji psychicznych i fizycznych ustroju oraz nasila odczucie zmęczenia. Dalszy wzrost ciepłoty ciała może być przyczyną poważnych zaburzeń zdrowotnych, z udarem cieplnym włącznie.
ODWODNIENIE
Odwodnienie organizmu jest konsekwencją wzmożonego tempa pocenia się – przeciętna utrata wody z potem podczas jednogodzinnego wysiłku wynosi od 800 do 1400 ml. Utracie wody nieodzownie towarzyszą zaburzenia elektrolitowe wynikające ze strat sodu i chlorków. Wydawałoby się, że 1% spadek masy ciała (600 – 800 ml) wywołany odwodnieniem to błahostka, niemniej już wtedy obserwowalne są zaburzenia czynności układu krążenia. Dalszy ubytek płynów pociąga za sobą szybki przyrost temperatury ciała i upośledza czynności psychiczne. Uważa się, że odwodnienie rzędu 3% masy ciała (tj. ok. 21oo ml u mężczyzny ważącego 70 kg) stanowi punkt krytyczny, od którego następuje znaczne pogorszenie się układu krążenia. Zmniejszenie objętości krwi krążącej powoduje wzrost konkurencyjności pomiędzy krążeniem mięśniowym i skórnym (na niekorzyść) tego ostatniego, czego rezultatem jest pogorszenie rozpraszania ciepła do otoczenia i szybki przyrost temperatury wewnętrznej do temperatury nawet 40-41°C.
ZMNIEJSZENIE USTROJOWYCH ZASOBÓW GLIKOGENU
Glukoza zmagazynowana w postaci glikogenu wątrobowego czy mięśniowego stanowi ograniczone źródło energii dla pracujących mięśni i szybko dochodzi do wyczerpania jej zasobów. Zmniejszenie zasobów glikogenu mięśniowego i niedobór węglowodanów podczas ciężkich i przedłużonych (powyżej 90 minut) wysiłków pogarsza funkcję komórek układu odpornościowego, zwiększa uwalnianie z mięśni cytokin prozapalnych i powoduje wzrost poziomu hormonów stresowych we krwi. Zmiany te zwiększają ryzyko wystąpienia infekcji, przede wszystkim, górnych dróg oddechowych (po zakończonym wysiłku), wyniku powstania tzw. okienka immunologicznego. Aby uniknąć wyżej wymienionych zaburzeń układu odpornościowego sugeruje się spożywanie podczas wysiłku od 30 do 60 g węglowodanów na godzinę. Spożywanie węglowodanów w trakcie wysiłku oraz po jego zakończeniu ogranicza zaburzenia funkcji limfocytów podczas wysiłku wykonywanego na drugi dzień, co ma szczególne znaczenie podczas rozgrywek turniejowych lub wielodniowych zawodów sportowych.
Opracowano na podstawie: przegrzanie i odwodnienie
Szyguła Z, Cisoń T, Tyka A. Zastosowanie napojów izotonicznych u sportowców. Med Sportiv 2006, 10 (suppl. 3): 237-241.
