Pływanie to dyscyplina uznawana za jedną z najlepiej wpływających na organizm. Jest szczególnie polecaną formą rekreacji i rehabilitacji. Korzyści jakie daje ta forma aktywności ruchowej wynikają głównie ze specyfiki środowiska wodnego. Utrzymanie się na wodzie i pływanie poszczególnymi stylami wymaga zaangażowania wielu grup mięśniowych.
Pokonywanie oporu wody rozwija siłę i wytrzymałość mięśni oraz poprawia ogólną kondycję przez uaktywnienie układu krążenia i oddechowego. Środowisko wodne jest wykorzystywane w fizjoterapii jako forma odciążenia, szczególnie polecana przy bólach stawów lub po urazach, kiedy nie powinno się dopuszczać do obciążeń osiowych.
Pływanie może jednak powodować inne obciążenia, które mają niekorzystny wpływ na stawy. Pływacy najczęściej zmagają się z problemami związanymi z obręczą barkową, jednak niemal równie częste są dolegliwości związane ze stawem kolanowym. Szczególnie na nie narażeni są zawodnicy specjalizujący się w stylu klasycznym. Najczęściej skarżą się oni na ból wewnętrznej strony kolana, co może wiązać się ze specyficznymi obciążeniami do jakich dochodzi przy wykonywaniu ruchów napędowych w technice klasycznej. Według badań, u 86% pływaków specjalizujących się w klasyku co najmniej raz wystąpił epizod bólowy kolana. Podaje się, że ryzyko wystąpienia takich epizodów jest u nich pięciokrotnie wyższe niż u specjalistów pozostałych stylów. Koślawienie kolan podczas ruchów napędowych może być przyczyna bólu po przyśrodkowej stronie stawu. (Ryc. 1.)
Ryc. 1. Technika stylu klasycznego.
Źródło: Noble J., Cregeen A., Swimming Games and Activities: For Parents and Teachers Publisher: A & C Black Publishers Ltd; 3rd Revised edition, 2009.
Styl dowolny, motylkowy i grzbietowy również mogą powodować przeciążenia stawów kolanowych. Podczas wykonywania ruchów napędzających dochodzi do maksymalnego wyprostu w stawie kolanowym, a siły oporu wody działające na kończynę pogłębiają ten wyprost (Ryc. 2.)
Fm – siła mięśni; Fo – siła oporu wody
Ryc. 2. Siły działające na staw kolanowy podczas pływania stylem grzbietowym i motylkowym.
Źródło: Noble J., Cregeen A., Swimming Games and Activities: For Parents and Teachers Publisher: A & C Black Publishers Ltd; 3rd Revised edition, 2009.
Mięśnie prostujące staw biodrowy działają na proksymalną część kończyny. Opór wody, który ma przeciwny zwrot, działa na całej powierzchni kończyny: na udo, podudzie i stopę. Siły oporu, działające dystalnie od stawu kolanowego, powodują pogłębienie jego wyprostu. Wielokrotne powtarzanie tego ruchu może powodować rozciągnięcie struktur, odpowiadających za stabilizację wyprostu w stawie (Ryc. 3. i Ryc. 4.). Może to powodować zwiększenie zakresu ruchomości w kolanie i doprowadzić do wystąpienia i pogłębiania przeprostu, oraz zaburzyć stabilność stawu. To z kolei prowadzi do powstawania mikrouszkodzeń, których konsekwencją są ostre i przewlekłe objawy bólowe.
Ryc. 3. Przeprost w stawie kolanowym, styl motylkowy.
Źródło: http://blog.sfgate.com/olympics/2012/08/02/how-photographers-take-underwater-pictures-of-swimmers/
Ryc. 4. Przeprost w stawie kolanowym, styl grzbietowy.
Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=GAw4NZDPCuU
Problemy przeciążeń stawów dotyczą głównie zawodników, trenujących wiele godzin tygodniowo i powtarzających schematy ruchowe setki…tysiące razy. Dla osób pływających rekreacyjnie, lub jako uzupełnienie treningu ogólnorozwojowego negatywny wpływ na stawy jest dużo mniejszy. Jednak, szczególnie gdy już wcześniej zaobserwowaliśmy u siebie objawy takie jak ból po przyśrodkowej stronie kolana czy nadmierny wyprost, powinniśmy zastanowić się czy pływanie nie pogłębi tych dolegliwości.
By nie pogłębiać przeprostu, ważne jest by podczas codziennych aktywności, takich jak stanie czy chód pilnować ustawienia stawu i nie dopuszczać do obciążania kończyny zaryglowanej w maksymalnym wyproście. Ćwiczenia koordynacyjne i równoważne wpływające na szybkość reagowania i siłę mięśni otaczających staw kolanowy (trójgłowy łydki, czworogłowy uda czy dwugłowy uda) pomogą utrzymać prawidłową pozycję stawu zmniejszając ryzyko uszkodzeń.
Piśmiennictwo:
- Wanivenhaus F., Fox A. J. S., Chaudhury S., Rodeo S. A. Epidemiology of injuries and prevention strategies in competitive swimmers. Sports Health. 2012; 4(3): 256-251.
- Rakowski M. Nowoczesny trening pływacki. Sowa, Rumia 2008.
- Noble J., Cregeen A., Swimming Games and Activities: For Parents and TeachersPublisher:A & C Black Publishers Ltd; 3rd Revised edition, 2009.
- Soder R. B., Mizerkowski M. D., Petkowicz R., Baldisserotto M. MRI of the knee in asymptomatic adolescent swimmers: a controlled study. Br J Sports Med., 2012;46:268-272.
#Przeciążenia stawu kolanowego
#Przeciążenia stawu kolanowego
