Zabiegi borowinowe wykazują działanie termiczne, mechaniczne, fizykochemiczne, hormonalne, enzymatyczne, immunomodulacyjne, bodźcowe i bakteriobójcze. Nic więc dziwnego, że oprócz leczenia borowinami, wykorzystuje się je także do pielęgnacji i regeneracji organizmu w różnorodnych zabiegach odnowy biologicznej. Działanie fizjologiczne zabiegów borowinowych jest działaniem kompleksowym, w szczególności cieplnym.
Zdolność zatrzymywania ciepła wynika z małego przewodnictwa cieplnego borowiny, z braku prądów konwekcyjnych oraz dużej pojemności cieplnej. Miejscowe przegrzanie tkanek zwiększa metabolizm komórkowy. Składniki borowinowe przenikają przez skórę, gromadząc się w warstwie rogowej naskórka i głębiej. Zawarte w borowinie saponiny i kwasy humusowe działają rozpulchniająco, a kwasy huminowe dzięki właściwościom sorbcyjno-wymiennikowym resorbują z powierzchni skóry wydalane z tkanek głębiej położonych produkty uboczne przemiany materii (m.in. wydalone z potem sole, tłuszcze, cholesterol czy kwas moczowy). Takie zdolności sorpcyjno-wymiennikowe decydują o działaniu przeciwzapalnym i bakteriostatycznym borowiny. Podczas zabiegów może zachodzić również wchłanianie do krwiobiegu niektórych składników mineralnych i organicznych znajdujących się w borowinie, co wpływa na receptory układu nerwowego w tkance podskórnej. W ten sposób zostają pobudzone wszystkie procesy prowadzące likwidacji miejscowych ognisk zapalnych.
Skład chemiczny torfu-borowiny zależy od typu i warunków w jakich powstawał. Głównym składnikiem jest woda, dodatkowo znajdują się składniki nieorganiczne, sole mineralne – siarczany magnezu i potasu, związki glinu, żelaza i wapnia, sód, krzem. Do składników organicznych zaliczamy niecałkowicie rozłożone składniki roślinne np. lignina, celuloza, bituminy (woski, żywice, asfalty, tłuszcze), kwasy huminowe (fulwokwasy, kwasy humusowe, aminokwasy stanowiące produkt humifikacji roślin w specyficznych warunkach wodnych). To właśnie kwasy huminowe decydują o wartości leczniczej borowiny. Powodują one hamowanie aktywności hialuronidazy i innych enzymów, pobudzanie funkcji granulocytów, wiązanie oligosacharydów na powierzchni komórek, pobudzanie mięśni gładkich, rozszerzenie naczyń krwionośnych, tworzenie połączeń kompleksowych z różnymi związkami, hamowanie syntezy prostaglandyn, sorpcję i wymianę jonową z jonami innych metali. Kolejnym składnikiem borowiny są substancje czynne biologicznie typu hormonalnego (tzw. działanie hormonalne borowin, polega na pobudzaniu wydzielania hormonów jajnikowych, nadnerczowych i przysadkowych oraz bezpośrednim działaniu ciał estrogennych występujących w borowinie – we frakcji bituminowej), kolejną grupę stanowią enzymy, antybiotyki oraz składniki mikrobiologiczne: bakterie tlenowe i beztlenowe, grzyby.
ZABIEGI BOROWINOWE
Tradycyjne zabiegi borowinowe wykonuje się w postaci kąpieli borowinowej całkowitej lub częściowej (półkąpiele), kąpieli nasiadowej, zawijań borowinowych całkowitych lub częściowych, tamponów i jonoforezy borowinowej. Borowina, w przeciwieństwie do parafiny, raz podana nie nadaje się do ponownego zastosowania nawet dla tego samego pacjenta(!), mimo tego na forach internetowych wciąż można spotkać sprzeczne informacje. Nacisk ciężkiej masy borowinowej podczas zabiegów, powoduje odpływ krwi żylnej i chłonki przy zastojach obwodowych, a ocierające się o skórę masa borowinowa, daje efekt zbliżony działaniem do masażu. Ułatwiania to wchłanianie się różnych stanów wysiękowych. W kąpieli borowinowej ciało utrzymuje się w bezruchu, praktycznie w stanie utraty masy kończyn, co pozwala całkowicie odprężyć się i uśmierzyć ból.
Seria zabiegów, w zależności od wskazań, wynosi 10-20 zabiegów wykonywanych codziennie lub co drugi dzień. Czas zabiegu wynosi 10 minut, potem można go stopniowo wydłużać (max. 20-30 min.). Po zabiegu wskazany jest wypoczynek. Przed zabiegami borowinowymi obowiązuje wyleczenie wszelkich przewlekłych ognisk zapalnych związanych z zębami, migdałkami lub zatokami, ponieważ w trakcie zabiegów dochodzi do ich uczynnienia. Często w pierwszym tygodniu zabiegów pojawia się tak zwany odczyn kąpielowy, charakteryzujący się zaostrzeniem dolegliwości. Równocześnie w obrazie krwi są obserwowane zmiany w postaci przyspieszenia OB, leukocytozy z przesunięciem obrazu białokrwinkowego w lewo i zwiększonej migracji leukocytów przez błony śluzowe. Są to typowe objawy reakcji przeciwzapalnej. Z reguły w drugim tygodniu leczenia, dolegliwości zmniejszają się i zaczyna się faza zdrowienia.
Opracowano na podstawie:
Sobolewska, A., Sztanke, M., Pasternak, K.: Składniki borowiny i jej właściwości lecznicze. Balneologia Polska, 2007; 49 (2); 93-98.
