Profilaktyka urazów sportowych stanowi złożony proces, opierający się na wiedzy oraz umiejętnościach zespołu złożonego z medyków oraz sztabu trenerskiego. Nadrzędnym celem tego procesu jest podniesienie potencjału motorycznego zawodnika, wydłużenie okresu kariery zawodnika oraz zmniejszenie kosztów leczenia w przypadku wystąpienia urazu.
Działania profilaktyczne dzielimy na 3 stopnie w zależności od założonego celu:
- Profilaktyka pierwotna (I stopień): ma na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia urazu oraz redukcję czynników mogących go wywołać. W przypadku prawidłowo prowadzonych działań terapeutycznych nie dochodzi do urazu u osoby czynnie trenującej.
- Profilaktyka wtórna (II stopień): obejmuje diagnostykę oraz leczenie objawów uszkodzenia tkanek. Opiera się na prowadzeniu skutecznej terapii powstrzymującej rozwój negatywnych skutków urazu.
- Profilaktyka III stopień (prewencja): zapobiega wystąpieniu wtórnych skutków urazu, przeciwdziała jego nawrotom oraz wszelkim komplikacjom po urazie. Zmniejsza zaburzenia biomechaniczne i funkcjonalne występujące wskutek urazu.
Ocena fizjoterapeutyczna wśród zawodników czynnie uprawiających różne dyscypliny sportu stanowi podstawę profilaktyki pierwotnej. Opiera się na ocenie współdziałania układu nerwowo – mięśniowego, diagnostyce tkanek miękkich narządu ruchu oraz poprawności wykonywania wzorców ruchowych charakterystycznych dla danej dyscypliny sportowej. W przypadku pominięcia działań profilaktycznych, jakimi cechuje się fizjoterapia, może dojść do wystąpienia urazu u zawodnika, który wykluczy go z udziału w treningach lub zawodach.
Kolejnymi niezbędnymi elementami kompleksowej oceny fizjoterapeutycznej są: ocena stabilności posturalnej, potencjału siłowego, propriocepcji oraz ocena poprawności wykonania podstawowych czynności ruchowych.
Badania każdego sportowca powinny rozpocząć się przed okresem przygotowawczym, poprzedzającym duże obciążenia treningowe i startowe. Główną przyczyną stosowania oceny zawodnika przez fizjoterapeutę jest eliminowanie niepotrzebnego ryzyka pojawienia się urazu. W przypadku rzetelnych badań można wykryć w ten sposób stany grożące wystąpieniem kontuzji. Na tym etapie występuje wystarczająca ilość czasu do okresu startowego, dzięki czemu można wdrożyć skuteczne postępowanie profilaktyczne u zawodnika.
Szczegółowa ocena fizjoterapeutyczna powinna składać się z wywiadu, badania podmiotowego, oceny zakresów ruchomości w stawach obwodowych oraz stawach kręgosłupa, oceny długości mięśni oraz testów klinicznych. Zaburzenia czynnościowe wynikające z ograniczenia ruchomości stawów, dysbalans mięśniowy lub nieprawidłowy ślizg i gra stawowa mogą powodować wystąpienie zaburzeń funkcjonalnych, objawiających się na różnych poziomach łańcucha biokinematycznego w obrębie kończyn lub tułowia. Wszelkie zaburzenia w obrębie mięśni będą skutkowały ich nieprawidłową pracą, czego skutkiem są kompensacje czynnościowe w innych segmentach ciała. Nawet niewielkie zmiany strukturalne mogą przyczyniać się do poważnego uszkodzenia, którego efektem jest uraz zawodnika.
U sportowców wyczynowych ryzyko obrażeń sportowych jest zbliżone do ryzyka wystąpienia choroby zawodowej w innych grupach zawodowych. Wyróżniamy obrażenia typowe, związane ze specyfiką danej dyscypliny sportu oraz obrażenia przypadkowe rzadziej występujące w danej dyscyplinie. Następnie możemy wyróżnić podział na obrażenia ostre, powstałe wskutek nagłego urazu mechanicznego, gdzie można określić moment urazu i obrażenia przewlekłe, w których siła urazu nie jest duża, ale działa na organizm z dużą częstotliwością.
Profilaktyka urazów sportowych jest złożonym procesem, determinowanym przez różne czynniki związane z charakterystyką danej dyscypliny sportowej. W ocenie przyczyn mogących prowadzić do uszkodzenia należy wykorzystać narzędzia pomiarowe wystarczająco wrażliwe by wykryć deficyty funkcjonalne.
Opracowano na podstawie:
- Grygorowicz M., Głowacka A., Wiernicka M., Kamińska E. Kompleksowa ocena fizjoterapeutyczna podstawą profilaktyki pierwotnej urazów sportowych. Nowiny Lekarskie. 2010:79(3);240-244.
- Meeuwisse W., Bahr R.: A systematic approach to sports injury prevention. In: Sports Injury Prevention. Ed. Bahr R., Engebretsen L., John Wiley and Sons, 2009:7-16.
- Sechriest F., Silver S.: Return to Play After Musculoskeletal Injury. In: Sports Medicine: a Comprehensive Approach Ed. Scuderi G., McCann P., Elsevier Mosby, 2005:40-5.
- Złotkowska R., Skiba M., Mroczek A. i in. Negatywne skutki aktywności fizycznej oraz uprawiania sportu. Hygeia Public Health. 2015:50(1);41-46.
2 komentarze
A podobno sport to zdrowie 🙂
Super porady dla chcacych zadbac o zdrowie.