Jedną z ugruntowanych metod terapeutycznych w zmniejszaniu obciążenia migrenowego są ćwiczenia fizyczne. Jako dowód, liczne organizacje (takie jak American Academy of Neurology, American College of Physicians, American Headache Society i National Institute of Neurological Disorders and Stroke) zalecają pacjentom regularną aktywność fizyczną w celu opanowania i zapobiegania migrenom [1], a także wielu, współistniejących schorzeń (takich jak otyłość, nadciśnienie, dyslipidemia, bezdech senny, depresja, lęk) [2-5].

Wykazano, iż stosowanie niektórych leków przeciwdepresyjnych skutkuje zmniejszaniem częstości i nasilenia migreny. Chociaż leki przeciwdepresyjne mogą ułatwiać szybszą reakcję terapeutyczną, program regularnego treningu wysiłkowego o odpowiedniej częstotliwości (3-5 dni w tygodniu), intensywności (50-85% tętna maksymalnego) i czasie trwania (45-60 minut)  stanowi alternatywę dla terapii farmakologicznych, przy zauważalnych korzyściach wywołanych już w ciągu zaledwie czterech tygodni [6,7].

Niektóre badania empiryczne wykazały porównywalną, a nawet wyższą skuteczność antydepresyjną zastosowanych ćwiczeń fizycznych, w porównaniu do terapii lekami [6]. Wysiłek aerobowy doprowadza m.in. do zwiększenia wydzielania endorfin  i neuroprzekaźników [8], wspomagania regulacji hormonalnej [9], zmniejszenia stanu zapalnego [10], a także podobnie jak leki przeciwdepresyjne wpływa na stymulację aktywacji serotonergicznej i neurogenezy [8,11]. Dodatkowe efekty treningowe, takie jak poprawa samooceny i poczucia własnej wartości związane są ze skuteczną redukcją zarówno objawów depresyjnych [12-14] jak i migrenowych [15].

Ćwiczenia aerobowe poprawiają wydolność sercowo-naczyniową i pomagają zmniejszyć częstotliwość, nasilenie i czas trwania napadów migreny [16]. Zwiększenie przepływu krwi oraz rozciąganie ściany naczyniowej podczas umiarkowanych i intensywnych ćwiczeń fizycznych powoduje wzrost ekspresji syntazy eNOS (endothelial nitric oxide synthase) [17]. Zjawisko to jest związane z tzw. siłą ścinającą (shear stress), która powstaje, gdy strumień krwi w trakcie przepływu napiera na powierzchnię śródbłonka i ją odkształca [18].

Regularne ćwiczenia aerobowe są więc głównym czynnikiem zwiększającym śródbłonkową produkcję tlenku azotu (nitric oxide –NO), wielofunkcyjnej molekuły, związanej z głównymi, fizjologicznymi procesami zachodzącymi w organizmie m.in. obroną immunologiczną, komunikacją neuronalną oraz regulacją napięcia naczyniowej mięśniówki gładkiej w krążeniu systemowym i mózgowym [3,4].

Co więcej, interwencja wysiłkowa może okazać się odpowiednia dla migreników z uwagi na ich skłonność do bezczynności ruchowej [19-22] oraz istnienie korelacji pomiędzy niską aktywnością fizyczną, a większą częstością ataków migreny [23].

Korzystne działanie ćwiczeń zależy jednak od rodzaju oraz intensywności wysiłku. Zbyt ciężkie, wyczerpujące wysiłki przyczyniają się do przesunięcia równowagi antyoksydacyjno-prooksydacyjnej ustroju w kierunku utleniania oraz rozwoju niekorzystnych zmian wywołanych nadmierną aktywnością wolnych rodników. Jedynie umiarkowane, odpowiednio dobrane ćwiczenia wzmacniają barierę antyoksydacyjną oraz chronią śródbłonek naczyniowy przed uszkodzeniami, zachowując jego prawidłowe funkcjonowanie [24].

Ćwiczenia aerobowe mogą stanowić alternatywną lub uzupełniającą formę leczenia migren, ograniczając w ten sposób skutki uboczne konwencjonalnego, farmakologicznego postępowania.

Bibliografia:

1. Baillie L.E., Gabriele J.M., Penzien D.B.: A systematic review of behavioral headache interventions with an aerobic exercise component. Headache. 2014;54:40–53.
2. Buse D.C., Manack A., Serrano D. i wsp.: Sociodemographic and comorbidity profiles of chronic migraine and episodic migraine sufferers. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2010;81:428–432.
3. Bigal M.E., Lipton R.B.: The epidemiology, burden, and comorbidities of migraine. Neurol Clin. 2009;27:321–334.
4. Scher A.I., Bigal M.E., Lipton R.B.: Comorbidity of migraine. Curr Opin Neurol. 2005;18:305–310.
5. Wang S.J., Chen P.K., Fuh J.L.: Comorbidities of migraine. Front Neurol. 2010;1:1–9.
6. Trivedi M.H., Greer T.L., Church T.S. i wsp.: Exercise as an augmentation treatment for nonremitted major depressive disorder: A randomized, parallel dose comparison. J Clin Psychiatry. 2011;72:677–684.
7. Blumenthal J.A., Babyak M.A., Moore K.A. i wsp.: Effects of exercise training on older patients with major depression. Arch Intern Med. 1999;159:2349–2356.
8. Ernst C., Olson A.K., Pinel J.P.J. i wsp.: Antidepressant effects of exercise: Evidence for an adult-neurogenesis hypothesis? J Psychiatry Neurosci. 2006;31:84–92.
9. Duman R.S.: Neurotrophic factors and regulation of mood: Role of exercise, diet and metabolism. Neurobiol Aging. 2005;26(Supp1):88–93.
10. Rethorst C.D., Toups M.S., Greer T.L. i wsp.:Pro-inflammatory cytokines as predictors of antidepressant effects of exercise in major depressive disorder. Mol Psychiatry. 2013;18:1119–1124.
11. Mattson M.P., Maudsley S., Martin B.: BDNF and 5-HT: A dynamic duo in age-related neuronal plasticity and neurodegenerative disorders. Trends Neurosci. 2004;27:589–594.
12. Leary M.R., Downs D.L.: Interpersonal functions of the self-esteem motive: The self-esteem system as a sociometer. [w]: Kernis M.H.. Efficacy, Agency, and Self-Esteem. New York: Springer; 1995; 123–144.
13. McAuley E., Blissmer B., Katula J., Duncan T.E. i wsp.: Physical activity, self-esteem, and self-efficacy relationships in older adults: A randomized controlled trial. Ann Behav Med. 2000;22:131–139.
14. McAuley E., Mihalko S.L., Bane S.M.: Exercise and self-esteem in middle-aged adults: Multidimensional relationships and physical fitness and self-efficacy influences. J Behav Med. 1997;20:67–83.
15. Seng E.K., Holroyd K.A.: Dynamics of changes in self-efficacy and locus of control expectancies in the behavioral and drug treatment of severe migraine. Ann Behav Med. 2010;40:235–247.
16. Narin S.O., Pinar L., Erbas D. i wsp.: The effects of exercise and exercise related changes in blood nitric oxide level on migraine headache. Clin Rehabil 2003;17(6):624-30.
17. Francescomarino S., Sciartilli A., Valerio V. i wsp: The effect of physical exercise on endothelial function. Sports Med, 2009; 39 (10): 797– 812.
18. Wasilewski J., Kiljański T., Miszalski- Jamka K.: Rola naprężeń ścinających i mechanotransdukcji w procesie miażdżycowym. Kardiol Pol, 2011; 69: 717- 720.
19. Neusüss K., Neumann B., Steinhoff B.J. i wsp.: Physical activity and fitness in patients with headache disorders. Int J Sports Med. 1997;18:607–611.
20. Stronks D.L., Tulen J.H.M., Bussmann J.B.J. i wsp.: Interictal daily functioning in migraine. Cephalalgia. 2004;24:271–279.
21. Bond D.S., Thomas J.G., O’Leary K.C. i wsp.: Objectively-measured physical activity in obese women with and without migraine. Cephalalgia. 2014;35:866–893.
22. Hougaard A., Amin F., Hauge A.W. i wsp.: Provocation of migraine with aura using natural trigger factors. Neurology. 2013;80:428–431.
23. Varkey E., Cider A., Carlsson J. i wsp.: A Study to evaluate the feasibility of an aerobic exercise program in patients with migraine. Headache. 2009;49:563–570.
24. Francescomarino S., Sciartilli A., Valerio V. i wsp: The effect of physical exercise on endothelial function. Sports Med, 2009; 39(10): 797-812.