Starzenie się mózgu wiąże się m.in. ze zmianami w jego masie (0,1% masy/rok w wieku  20-60 r.ż. oraz 0,3-0,5% masy/rok powyżej 70 r.ż.), całkowitej liczby neuronów korowych,  ich dendrytów, kolców synaptycznych i gęstości synaps [9].

Wiedzieli już o tym Hipokrates (460-377 p.n.e.), Arystoteles (384-322 p.n.e.) i Galen (150-200 p.n.e.), którzy sądzili, iż spadek możliwości umysłowych związany jest z nieuchronnym starzeniem się organizmu, a schyłek życia najczęściej poprzedzony jest demencją. Tych poglądów nie podzielał jednak Cycero (106-42 p.n.e.) i podkreślał, że należy odróżnić starzenie fizjologiczne od procesów patologicznych.

Choroby układu krążenia oraz często związane z nimi zmiany w strukturze naczyń krwionośnych mózgu, takie jak ich nadmierna krętość mogą być źródłem niepomyślnego, starczego procesu neurodegeneracji [1-3,7-8].

Chociaż neurobiologiczny poziom starzenia się jest bardzo zróżnicowany, amerykańscy badacze zaobserwowali, że mózg pochodzący od osoby starszej może mieć właściwości mózgu osoby znacznie młodszej i nazwali go żartobliwie: “younger appearing brain”, czyli “młodziej wyglądającym mózgiem” [3-4].

Jak odmłodzić mózg?

Kilka ciekawych badań donosi, iż ćwiczenia aerobowe usprawniające funkcje układu sercowo-naczyniowego mogą przyczyniać się do redukowania związanych z wiekiem zmian strukturalnych mózgu. Skutkują m.in. poprawą krążenia mózgowego, a także stymulują proces powstawania nowych komórek nerwowych w regionach mózgu związanych z funkcją zapamiętywania (takich jak hipokamp) [6,10-11].

Colcombe i wsp. przedstawili interesujące badania, w których udowodniono, że trening aerobowy, prowadzony 3 razy w tygodniu, po 1 godzinie, przez okres 6 miesięcy prowadzi do znaczącego zwiększenia objętości mózgu (istoty szarej oraz białej) osób starszych, czego nie zaobserwowano w grupie seniorów, biorących udział w programie ćwiczeń rozluźniających i rozciągających, prowadzonych z tą samą częstotliwością [6].

“Fit-seniorzy” charakteryzują się także lepszym unaczynieniem mózgu, w porównaniu do swoich mniej aktywnych rówieśników. W wyniku często wykonywanych ćwiczeń aerobowych dochodzi u nich do zmniejszenia krętości naczyń krwionośnych i zwiększenia ilości kapilar (Rys. 1 i 2) [3-5].

Ryc.1. A – Angiografia rezonansu magnetycznego (MRA) mózgu, przekrój osiowy. B – Model 3D naczyń mózgowych przy pomocy MRA obrazujący krążenie mózgowe [3]. Źródło: Bullit E., et al. 2009

Ryc.2. A – prawidłowe naczynie krwionośne, B,C – krętość naczyń [3]. Źródło: Bullit E., et al. 2009

Regularna aktywność fizyczna poprawia więc nie tylko nasze samopoczucie, ale może także zapobiegać procesowi patologicznego starzenia się układu nerwowego oraz prowadzić do usprawnienia funkcjonowania mózgu. Dlatego warto ćwiczyć!

Bibliografia:

1. Brown WR, Moody DM, Thore CR, et al. Vascular dementia in leuokoaraiosis may be a consequence of capillary loss not only in the lesions, but in normal appearing white matter and cortex as well. J Neurol Sci 2007;257:62–66. Epub 2007 Feb 23.
2. Buckner RL. Memory and executive function in aging and AD: decline and reserve factors that compensate. Neuron 2004;44:195–208.
3. Bullit E., Rahman FN, Smith JK, et al. The effect of exercise on the cerebral vasculature of healthy aged subjects as visualized by MR angiography. AJNR AM J Neuroradiol 2009;30(10):1857-63.
4. Bullitt E, Lin NU, Smith JK, et al. Blood vessel morphological changes as visualized by MRA during treatment of brain metastases. Radiology 2007;245: 824 –30.
5. Bullitt E, Zeng D, Ghosh A, et al. The effects of healthy aging on intracranial blood vessels visualized by magnetic resonance angiography. Neurobiol Aging 2010 31(2):290-300.
6. Colcombe SJ, Erickson KI, Scalf PE, et al. Aerobic exercise training increases brain volume in aging humans. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2006;61:1166 –70.
7. Cullen KM, Kocsi Z, Stone J. Microvascular pathology in the aging human brain: evidence that senile plaques are sites of microhaemorrhages. Neurobiol Aging 2006;27:1786 –96.
8. Fernando M, Simpson JE, Matthews F, et al. White matter lesions in an unselected cohort of the elderly: molecular pathology suggests origin from chronic hypoperfusion injury. Stroke 2006;37:1391–98.
9. Lewandowski M.H.:”Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy – starzenie się fizjologiczne i profilaktyka”. [w]: Marchewka A., Dąbrowski Z., Żołądź J.A.:”Fizjologia starzenia się. Profilaktyka i rehabilitacja”.
10. Marks BL, Katz LM, Styner M, et al. Aerobic fitness impact on cerebral white matter integrity in the cingulum. Med Sci Sports Exerc 2008;40(5)Suppl. 1:S299-300.
11. Marks BL, Madden DJ, Bucur B, et al. Role of aerobic fitness and aging on cerebral white matter integrity. Ann N Y Acad Sci 2007;1097:171–74.